Türk Dünyasında Ayın Gündemi (Mayıs 2016)

— Tacikistan’da Anayasa Referandumu Yapıldı

Tacikistan’da yapılan Anayasa Raferandumu yüzde 94,5 “Evet” oyu ile sonuçlandı. Yüzde 92 katılımla gerçekleşen seçimlerde Cumhurbaşkanı İmamali Rahman için, “ulusun lideri” statüsünün tanıdığı hak gereği, sınırsız süreli başkanlık da dahil bir çok değişikliğin önü açılmış oldu. Yeni anayasa değişikliği ile ayrıca cumhurbaşkanı olma yaş sınırı 35’ten 30’a düşürüldü. Böylece Rahman’ın 29 yaşındaki oğlu Rustam İmamali’nin cumhurbaşkanı adayı olabilmesinin kapısı da açıldı. Anayasa değişikliğiyle ülkede milli ve dini niteliklere dayalı siyasi partilerin kurulması da yasaklanırken, siyasi partilerin yurt dışından finanse edilmesine ve yabancı ülkelerin siyasi partilerinin ülkede faaliyet yapmasına da engel olunuyor.

— İran-Orta Asya Bağlantısı İçin İmzalar Atıldı

Afganistan ve Orta Asya’ya uzanan, transit taşımacılıkta kullanılacak kara ve demir yolu bağlantısı yatırımlarını içeren “Çabahar Anlaşması” Tahran’da, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani Ahmedzai ve Hindistan Başbakanı Narendra Damodardas Modi’nin katıldığı törenle imzalandı.

— KGAÖ Toplantısı Tacikistan’da Yapıldı
Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü Hükümetler Arası Askeri-Ekonomik İşbirliği Komisyonu 14. Toplantısı Tacikistan’ın başkenti Duşanbe’de yapıldı. Toplantıya, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Belarus ve Ermenistan temsilcileri katıldı. Rus NATO’su olarak bilinen Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’nün bir sonraki toplantısının Mayıs 2017’de Kırgızistan’da yapılması kararlaştırıldı.

— Makedonya’da 5 Haziran Seçimleri İptal Edildi
Bir süredir iç karışıklıkların devam ettiği Makedonya’da Meclis iki önemli karara imza attı. Meclis öncelikle, 24 Nisan’da yapılması planlanan ve 5 Haziran’a ertelenen erken genel seçimin bir kez daha ertelenmesini öngören yasa tasarısını kabul etti. Ardından da geçici hükümetteki görevlerinden daha önce istifa eden bakanların yerine gelecek isimler belirlendi. Başbakan Emil Dimitriev’in tavsiyesi üzerine oy çokluğuyla seçilen yeni bakanlar yemin ederek görevlerine başladı.

— Aliyev ve Sarkisyan Viyana’da Bir Araya Geldi
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan, 2 – 5 Nisan tarihleri arasında yaşanan şiddetli çarpışmaların ardından ilk kez dün akşam Viyana’da bir araya geldi. Toplantıyı Amerika Birleşik Devletleri, Rusya ve Fransa’nın oluşturduğu Minsk Grubu düzenledi. İki lider dağlık Karabağ’da ateşkesin devamına vurgu yaptı. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı incelemesinin en kısa zamanda sonuçlandırılması üzerinde anlaşıldı. Cumhurbaşkanları, önümüzdeki ay tekrar bir araya gelme kararı aldı. Aliyev ile Sarkisyan en son geçen yıl aralık ayında İsviçre’de görüşmüştü.

— TAP’ta Temel Atma Töreni Yapıldı
Azerbaycan doğalgazını Avrupa’ya aktaracak Trans Adriyatik Boru Hattı Projesi’nin Yunanistan bölümünün inşaatına başlandı. TANAP üzerinden Türkiye-Yunanistan sınırına ulaşacak Azerbaycan doğalgazını İtalya’ya ulaştıracak projenin Yunanistan bölümünün inşasına törenle start verildi. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak ile Azerbaycan Enerji Bakanı Natiq Aliyev’in de katıldığı Temel Atma Töreni, Yunanistan’ın Selanik şehrinde gerçekleştirildi. İnşası 3,5 yıl sürecek olan Trans Adriyatik Boru Hattı Projesi’nin denizaltı bölümü 2017-2018 kışında tamamlanacak. Gaz akışının ise en erken 2020 yılında başlaması öngörülüyor.

— Türkiye Azerbaycan Gürcistan Savunma Bakanları Azerbaycan’da Toplandı
Türkiye-Azerbaycan-Gürcistan Savunma Bakanları 4. Toplantısı, Azerbaycan’ın Gebele kentinde başladı. Toplantıya Türkiye adına Milli Savunma Bakanı İsmet Yılmaz, Azerbaycan Savunma Bakanı Korgeneral Zakir Hasanov ve Gürcistan Savunma Bakanı Tinatin Khidasheli katıldı.

— Kültür ve Turizm Bakanı Ünal İran’ı Ziyaret Etti

Kültür ve Turizm Bakanı Mahir Ünal, İran’ın başkenti Tahran’da temaslarda bulundu. İki ülke arasında imzalanan 4. Turizm İşbirliği Teknik Komitesi Toplantısı Protokolü’ne göre Türk yatırımcılar, Tahran, İsfahan, Şiraz, Tebriz ve Maşhad’da en az 10 otel yapacak ve turizmdeki deneyimlerini İran ile paylaşacak. Bu görüşmelerin İran’la yapılan en somut ve yazıya dökülmüş görüşmeler olduğunu belirten sektör temsilcileri ise şu görüşleri belirttiler: “Geçen yıl İran’dan gelen turist sayısı 1 nokta 7 milyon. Bu yılın ilk dört ayında geçen yılın ilk dört ayına göre yüzde 7,5 artış oldu. Bu yıl 2 milyonu geçersek çok daha iyi olur”.

— Kırımlı Tatar sanatçı Jamala Eurovision Birincisi Oldu

Eurovision Şarkı Yarışması’nda, Kırım sürgününü konu alan “1944” adlı şarkısıyla birinciliği elde eden Kırımlı Tatar sanatçı Jamala, kazandığı zafer ile yıllarca saklanan Kırım tarihinin herkes tarafından öğrenildiğini söyledi. Ukrayna’ya dönüşünde konuşan Jamala, “Gelecek yıl yapılacak yarışmanın vatanımda, Kırım’da geçirilmesini isterdim. Şu anda Kırım işgal altında. Bir yılda işgalin kalkacağına emin değilim” diye konuştu. Jamala sözlerine şöyle devam etti: “Bu zaferi gerçekten hak ettik. Çünkü pek çok acılardan geçtik. Avrupa bu şarkı ile (Kırım’ın) ilhakı, savaşı, devrimi ve Ukrayna’daki diğer acıları yeteri kadar duydu; bana oy verdi, beni anladı ve hissetti. Çünkü bu şarkı oldukça içten ve Ukrayna yüzde yüz bunu hak etti.”

— Dünya İnsani Zirvesi İstanbul’da Yapıldı

Birleşmiş Milletler’in ilk kez düzenlediği ve Türkiye’nin ev sahipliği yaptığı Dünya İnsani Zirvesi, İstanbul’da toplandı. İnsani yardım konusunda farklı yaklaşımları desteklemeyi amaçlayan Zirve, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Ban Ki-mun’un katıldığı ortak basın toplantısı ve kapanış programıyla sona erdi. Zirvede Cumhurbaşkanı Erdoğan da çok sayıda dünya lideriyle bir araya geldi. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Ban Ki-mun ve Almanya Başbakan Angela Merkel başta olmak üzere zirve sırasında yaptığı ikili görüşmelerde Suriye meselesi, terörle mücadele, mülteci dramı, Türkiye-Avrupa Birliği Eylem Planı gibi konular ele alındı.

— Rusya-İslam Zirvesi Tataristan’da Yapıldı

Rusya – İslam Dünyası toplantısı Tataristan’ın başkenti Kazan’da yapıldı. Bu yılki toplantıya Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn, Katar, Kuveyt dahil 20 ülke, bin 500 kişilik heyet ve 150 gazeteci katıldı. Zirvenin ilk gününde haberleşme alanında IŞİD’e karşı mücadele, ‘Genç girişimciler Kazan II forumunun eğitim programı’, ‘Rusya’da Helal gıda sanayinin yatırım ve yenilik imkanları’ başlıklı konferanslar yapıldı. Bulgar İslami Akademisi’nin temeli de zirvede atıldı.

— Tacikistan’a Japonya’dan Yardım
Japonya hükumeti, karayollarının yapım, onarım ve modernizasyonu çalışmalarında kullanılacak araç-gereç ve teçhizat alımı için Tacikistan hükumetine 17 buçuk milyon dolarlık hibe yardımı sağlayacak. Taraflar arasında imzalanan anlaşmaya göre, sağlanacak hibe ile asfalt-beton fabrikası inşa edilecek ayrıca ülkedeki karayollarının yapımı, onarımı ve modernizasyonunda kullanılmak üzere araç-gereç ve teçhizat satın alınacak.

— Kırgızistan’da İkinci Dünya Savaşı Kurbanlarını Anma Törenleri Yapıldı

Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev 9 Mayıs’ta gerçekleşen İkinci Dünya savaşı kurbanlarını anma törenlerinde Rusya’da modern faşizmin boy göstermeye başladığını söyledi. Atambayev, “Biz 71 sene önce Alman faşizmine hep birlikte karşı koymuştuk. Şimdi ise Rusya’da başkaldıran yeni modern faşizm bizi rahatsız etmeye başladı. Ben bugün, Rusya vatandaşlarında baş gösteren modern faşizmin kötülüğü hakkında uyarıda bulunuyorum” açıklamasını yaptı. Kırgızistan savaş sırasında Nazi Almanyasına karşı savaşan Sovyet cephesine 365 bin asker göndermiş, giden askerlerden 114 bin 833’i geri dönememişti.

— Ferhad Paşa’nın Banya Luka’da Yaptırdığı Camii Yeniden Açıldı
Sırp çetniklerin Bosna savaşı sırasında dinamitleyerek yıktığı Bosna- Hersek’in en önemli tarihi eserlerinden Ferhatpaşa Camii, yeniden inşaa edilerek ibadete açıldı. Bosna Sancak Beyi Ferhat Paşa tarafından 1579 yılında 30 bin altın verilerek yaptırılan ve ülkenin Osmanlı dönemine ait en önemli tarihi kültürel eserlerinden biri olan Ferhadiye Camii, 7 Mayıs 1993’te Sırp çetnikler tarafından temellerine dinamit konularak havaya uçurulmuştu. Boşnaklar arasında büyük bir hüzne yol açan bu olayın yaşandığı 7 Mayıs, Bosna Hersek İslam Birliği tarafından “Camiler Günü” olarak ilan edilmişti. 2001 yılından bu yana aslına uygun olarak yeniden inşaa edilmeye çalışılan camii yıkıldığı gün olan 7 Mayıs’ta yeniden açıldı. Ulusal Anıtları Koruma Komisyonu tarafından tescil edilmiş milli anıt niteliğine sahip olan Ferhadiye Camii aynı zamanda UNESCO Dünya Mirası listesine de aday. Bosna’daki savaş boyunca, 614 cami, 218 mescit, 69 Kur’an kursu, 4 tekke, 37 türbe ve 405 diğer vakıf eseri Sırp ve Hırvatlar tarafından yıkılmıştı.

— Japonya Başbakanı Abe Rusya’da
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya’nın Soçi şehrinde Japonya Başbakanı Şinzo Abe ile bir araya geldi. Putin, “Japonya sadece komşumuz değil, Asya Pasifik bölgesinde önemli bir ortağımız” dedi. Japonya Başbakanı Abe ise son dönemde Japonya ve Rusya arasında çok sayıda üst düzey temas kurulduğunu ve bunun iki ülke ilişkilerinin gelişmesine katkı sağladığını ifade etti. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, 3 saatten fazla süren görüşmenin ardından yaptığı açıklamada “İki lider, barış anlaşmasını görüştü. Müzakerelerin bir sonraki ayağı, Haziran ayında Dışişleri Bakan Yardımcısı seviyesinde devam edecek” dedi.

— 7. Saraybosna İş Forumu Yapıldı
Bosna Hersek’te bu yıl 7’ncisi düzenlenen Saraybosna İş Forumu’nun açılışında konuşan Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, Bosna Hersek ve Balkanlar’da istikrarın Türkiye açısından çok önemli olduğunu vurguladı. Türkiye’nin Avrupa Birliği ülkeleriyle ticaret hacminin 16,5 milyar dolar civarında olduğuna işaret eden Şimşek, Bosna Hersek’in tüm Avrupa pazarları ve Çin yatırımları için üretim üssü olabileceğini vurguladı. Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Konseyi Başkanı Bakir İzetbegovic ise konuşmasında, çatışmalara dolu tarihin geride kaldığını, geleceğin iş birliği zamanı olduğunu kaydetti. İzzetbegoviç, Çin’in küresel öneme sahip olduğunu ve bu nedenle Bosna Hersek için büyük bir fırsat olduğunu belirtti. 7. Saraybosna İş Formu’nda bu yıl, “Bölgenin ekonomik koridorlarla birbirine bağlanması” ve Balkanlar’ın sahip olduğu yatırım ve pazar potansiyelinin Çin heyetine anlatılması üzerinde duruldu.

— Kazakistan’da Arazi Kanunu’nun Dört Maddesinin Uygulanması Durduruldu

Kazakistan’da, Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in tarım arazilerini yabancı şirketlere kiraya verme kararı, protestolar üzerine askıya alındı. Nazarbayev “Arazi Kanunu”nun dört maddesinin uygulanmasının durdurulduğunu açıkladı. Kazak lider, “Biz bazı gruplara yasanın amacını doğru anlatamadık. Yasa kamuoyunun geniş katılımı olmadan kabul edildi. İnsanların bu yasa hakkındaki kaygıları ve endişeleri yerindedir. Aslında biz bütün bunları halkımız için yapıyoruz. Ancak toplumda hükümetin yasama işleri ile ilgili şüpheler oluştu” açıklamasında bulundu. Arazi Kanunu, Kazakistan’ın birçok bölgesinde ciddi protesto gösterilerine neden olmuş; Batı Kazakistan’ın Atyrau şehrinde başlayan protestolar doğuya da yayılmıştı.

— Kazakistan ile Çin Petrol Şirketleri Ortak Oluyor
Kazakistan’ın ile Çin’in iki büyük petrol şirketi ortaklık anlaşması imzaladı. Anlaşma, Kazakistan’ın Kazmunaygaz devlet şirketi ile Çin’in China Energy Company Limited şirketi arasında imzalandı. Ortak şirketin, İpek Yolu Projesi ismini alacağı ifade edildi.

— Türkmenistan’dan Suudi Arabistan’a TAPI Daveti

Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov, Suudi Arabistan’na yaptığı resmi ziyaret sırasında Suudi Arabistan’ın petrol şirketleri ve finans kuruluşlarını kısa adı TAPI olan Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan doğalgaz boru hattı inşaatında yer almaya davet etti. TAPI senede 33 milyar metreküp gaz taşıma kapasitesi olan bir proje.

— Çin Ticaret Bakanı Gao Hucheng, Özbekistan’da

Çin Ticaret Bakanı Gao Hucheng, temaslarda bulunmak üzere geldiği Özbekistan’da Dış Ekonomik İlişkiler, Yatırım ve Ticaret Bakanı Elyar Ganiyev ile görüştü. Gao Hucheng ve Ganiyev arasında yapılan görüşme sırasında, iki ülke arasındaki ticari, ekonomik, mali, teknik ve yatırım alanlarındaki iş birliği ele alındı. Görüşmede, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in 2013 yılında Özbekistan’a yaptığı ziyaret sırasında, iki ülke arasında 15 milyar dolarlık ortak projelerin gerçekleştirilmesine ilişkin mutabakat sağlandığı ve bu çerçevede Çin’in 7,7 milyar dolarlık mali kaynaklarının kullanılmasının öngörüldüğü de hatırlatıldı. Çin sermayesi ile kurulan 600’dan fazla işletme Özbekistan’da faaliyet gösterirken, iki ülke arasındaki yıllık dış ticaret hacmi 5 milyar dolar düzeyinde bulunuyor.