Türk Dünyasında Ayın Gündemi (Eylül 2015)

— KGAÖ Liderler Zirvesi Tacikistan’da Yapıldı

Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü Liderler Zirvesi Tacikistan’ın başkenti Duşanbe’de yapıldı. Rusya’nın NATO’su olarak adlandırılan Zirve, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgızistan Devlet Başkanı Almazbek Atambayev, Belarus Devlet Başkanı Aleksandır Lukaşenko ve Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan’ı bir araya getirdi. Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü kapsamındaki askeri işbirliği, bölgesel tehditler ve terörizm konularının gündeme geldiği toplantıda, bazı anlaşmalar imzalanırken, kurumun dönem başkanlığı Tacikistan’dan Ermenistan’a geçti. Zirvede kabul edilen bildiride üye devletlerin, küresel politikada birleştirici gündem oluşturulması talebi dile getirildi.

— Orta Asya Ülkelerine Yönelik İşçi Gelirleri Azaldı

Rusya Merkez Bankası’ndan yapılan açıklamaya göre Rusya’dan Orta Asya ülkelerine yönelik işçi gelirleri 2015’in ilk yarısında, 2014’ün aynı dönemine kıyasla belirgin bir azalış gösterdi. Buna göre, Özbekistan’ın elde ettiği işçi gelirleri 2014 yılına kıyasla % 54, Tacikistan’ın ise % 58’i oranında düştü. Kırgızistan ve Kazakistan için de durum farklı değil. Kırgızistanlı işçiler geçen yıla göre yüzde 40 daha az kazanırken bu oran Kazakistan için yüzde % 30 kayıpla gerçekleşti.

— Moskova Merkez Camii İbadete Açıldı

Rusya Dini İdaresi tarafından inşa ettirilen Moskova Merkez Camii 23 Eylül Çarşamba günü ibadete açıldı. Başkent Moskova’daki caminin minber, mihrap, çini, avizeler ve halısı Diyanet İşleri Başkanlığı ve Türkiye Diyanet Vakfı tarafından Rusya’daki Müslümanlara hediye edildi. Hüsn-i hatlar ve kalem işi nakışları, 16 ve 17. yüzyıl Klasik Osmanlı sanatlarının üslubuyla yapılan caminin iç dekorasyonu Diyanet İşleri Başkanlığı ve Türkiye Diyanet Vakfı tarafından gerçekleştirildi. Camide, aynı anda 10 bin kişi namaz kılabilecek. Açılış Törenine Rusya Devlet Başkanı Putin, Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Filistin Devlet Başkanı Mahmut Abbas da katıldı. Erdoğan ve Putin, açılış töreninin ardından Kremlin Sarayı’nda bir araya geldi.

— Kazakistan’da Göçmen İşçilerin Yüzde 95’i Özbek

Kazakistan İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi, ülkedeki göçmen işçilerin yüzde 95’inin Özbek vatandaşı olduğunu açıkladı. Yayımlanan rapora göre bu yıl 4 bin 500 Özbekistanlı, Kazakistan’a hasta ve çocuk bakıcı olarak çalışmaya gitti. Kazakistan Emniyet Müdürlüğü Göç idaresine göre, 2015 yılının ilk sekiz ayında 103 bin yabancıya özel işlerde çalışma izni verildi. Bu 103 bin işçiden 97 binini Özbekler, 3 bin 312’sini Tacikler ve bin 396’sını ise Azeriler oluşturdu. Kazakistan’da çalışma izni en fazla üç ay süreyle veriliyor.

— Dışişleri Bakanı Sinirlioğlu Azerbaycan Ve Rusya’ya Gitti

Dışişleri Bakanı Feridun Sinirlioğlu resmi temaslarda bulunmak amacıyla Azerbaycan’ın başkenti Bakü’ye gitti. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev Dışişleri Bakanı Feridun Sinirlioğlu ve beraberindeki heyeti kabul etti. Aliyev, Sinirlioğlu’nun ilk ziyaretini Azerbaycan’a yapmasının önemine dikkat çekerek, iki kardeş ülke arasında her alanda özellikle siyasi, ekonomi, enerji, kültür gibi alanlarda işbirliğinin iyi sonuçlara ulaştığını ve bundan sonra daha da geliştirilmesi için düzenli olarak görüşmeler yapılacağını bildirdi. Bakan Feridun Sinirlioğlu da Azerbaycan’ın 23 yıl içerisinde fevkalade geliştiğini ve buna bizzat şahit olduğunu dile getirdi. Bakan Sinirlioğlu, Azerbaycan’ı Antalya’da gerçekleştirilecek “G-20” toplantısına davet ettiklerini hatırlattı. Bakü’de temaslarda bulunan Dışişleri Bakanı Feridun Sinirlioğlu, Azeri mevkidaşı Elmar Memmedyarov ile de görüştü. Sinirlioğlu bu görüşmede, Dağlık Karabağ sorununun bölgesel güvenliği olumsuz etkilediğini vurguladı. Bakan Sinirlioğlu sorununun Azerbaycan’ın toprak bütünlüğü temelinde çözülmesi gerektiğini dile getirdi ve “Yukarı Karabağ’da yakında yasa dışı şekilde yapılacağı açıklanan sözde yerel seçimlerin gerçekleştirilmeye çalışılmasını son derece yanlış ve tahrik edici buluyor, bu eylemi kınıyoruz.” dedi. Terörün Türkiye’deki önemli ekonomik projeleri hedef alabileceğini, Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı ve TANAP gibi Türkiye’den geçen projelerin güvenliğinin çok önemli olduğunu kaydeden Sinirlioğlu bunun için her türlü güvenlik önleminin alındığını belirtti. Dışişleri Bakanı Feridun Sinirlioğlu ayrıca 17 Eylül’de de Rusya’nın Karadeniz kenti Soçi’de Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’la görüştü. Lavrov’la görüşmede Türk Akımı inşaatı, Suriye krizinin çözümü ve karşılıklı ziyaretler ele alındı.

— Tataristan’da Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Yapıldı

Rusya’ya bağlı Tataristan Cumhuriyeti’nde 15 yıl sonra ilk kez cumhurbaşkanı halk tarafından seçildi. Daha önce Rusya Devlet Başkanı tarafından Tataristan Parlamentosu’nun önerdiği üç aday arasından atanan cumhurbaşkanı 13 Eylülde yapılan seçimle halk tarafından belirlendi. Birleşik Rusya Partisi adayı Rüstem Minnihanov, yüzde 96 oyla halk tarafından seçilen ilk cumhurbaşkanı oldu. Katılım oranının yüzde 92 olduğu seçimlerde iktidar partisi Birleşik Rusya’dan aday olan 57 yaşındaki Minnihanov tartışmasız zaferini ilan ederken, Komünist Parti’den Hafız Mirgalimov yüzde 2,1 oy alabildi.

— Türk Konseyi Liderler Zirvesi Astana’da

Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi’nin V. Zirvesi, Kazakistan’ın ev sahipliğinde gerçekleştirildi. Türk Konseyi üyeleri Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan’ın katıldığı zirve “Enformasyon ve Medya Alanında İşbirliği” temasıyla gerçekleştirildi. Astana’da yapılan zirvede Türkiye’yi Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı İsmet Yılmaz’ın başkanlığında bir heyet temsil etti. Dışişleri Bakanı Sinirlioğlu ise Dışişleri Bakanları Konseyine katıldı. Zirveye ev sahibi ülkenin Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in yanı sıra Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambaev de katıldı.

— İran Ve Kırgızistan Arasında 8 Anlaşma İmzalandı

İran ve Kırgızistan çeşitli alanlarda bir dizi anlaşmaya imza attı. Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin davetlisi olarak Tahran’a gitti. İki Cumhurbaşkanı burada düzenlenen törende sekiz mutabakat muhtırası ve çeşitli işbirliği anlaşmalarını imzaladı. İran’ın Şanghay İşbirliği Örgütü’ne üye olmasının önündeki engellerin kalktığını söyleyen İran Cumhurbaşkanı Ruhani, “Kırgızistan’daki yeni hükümetin bağımsızlık göstergesi olarak ABD’nin Manas üssünü kapatması bizlerin ne kadar yakın fikirlere sahip olduğumuzu ve uluslararası alanda işbirliklerimizi artırabileceğimizin göstergesidir. İki ülke arasında kalkınmaya yönelik ilişkiler için 10 yıllık bir program yapma kararı aldık” dedi.

— Kazakistan Ve Tacikistan’da Komünist Partilere Kapatma

Kazakistan Komünist Partisi kapatıldı. Kapatma kararı Almatı Bölgelerarası Özel Ekonomi Mahkemesi’nin kararıyla, yasalara aykırı davrandığı gerekçesiyle alındı. Kazakistan Adalet Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, Parti’nin 3 Ağustos’ta alınan mahkeme kararı uyarınca kapatıldığı ve kararın henüz yürürlüğe girmediği belirtildi. Doğru üye sayısı ve bilgilerini bakanlığa sunmadığı belirtilen parti 2011 yılında da kapatılmıştı. Parti kapatma tartışmalarının yaşandığı bir başka ülke de Tacikistan. Tacikistan’da İslami Uyanış Partisi’nden sonra Komünist Parti’nin de kapatılacağı bildirildi. Devlete bağlı medya organları son iki haftadır yaptıkları yayınlarda Tacikistan’ın halka yabancı bir ideolojiye sahip bu partiye ihtiyacı olmadığı görüşünü savunuyor.

— Tdbb 4. Olağan Genel Kurulu İstanbul’da Yapıldı

Yerel yönetimlerin ortak noktada buluştuğu önemli uluslararası organizasyonlardan birisi olan ve 28 ülkeden bin yüzden fazla üyesi bulunan Türk Dünyası Belediyeler Birliği’nin 4. Olağan Genel Kurulu İstanbul’da gerçekleştirildi. Genel Kurul Toplantısına Türkiye’nin yanında Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Bosna-Hersek, Moğolistan, Karadağ, Makedonya, Moldova, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti gibi ülkelerden çok sayıda Belediye Başkanı katıldı. Yoğun bir katılımın yaşandığı genel kurulda, Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanı İbrahim Karaosmanoğlu, Birlik Başkanlığına seçildi. TDBB’nin yeni seçilen Yönetim Kurulunda Türkiye’nin dışında Türk Cumhuriyetleri ve Akraba Topluluklardan 10 farklı ülkeden Belediye Başkanı yer aldı.

— 11. Uluslararası Müslüman Film Festivali Kazan’da Yapıldı

Tataristan’ın başkenti Kazan’da, düzenlenen 11. Kazan Uluslararası Müslüman Film Festivali, görkemli bir törenle başladı. Festivalde 25 ülkeden 51 film yarışacak. Rusya Müftüler Konseyi’nin girişimiyle 2005 yılında başlatılan ve 2010 yılına kadar Altın Minber adı altında düzenlenen festivalin bu yılki sloganı ise “Medeniyetler Diyaloğundan Diyaloglar Medeniyetine” Tataristan Cumhurbaşkanı’nın desteğiyle yapılan film festivalinin bu yılki onursal konuğu, ünlü Polonyalı yönetmen Krzysztof Zanussi oldu. Aralarında Azerbaycan, Irak, İran, Hindistan, Türkiye, Kırgızistan, Özbekistan ve Estonya’nın da bulunduğu 52 ülkeden gönderilen 735 film arasından 51 çalışma yarışma programına seçildi. Türkiye’nin festivalde temsil edildiği film sayısı ise iki. Yönetmen Hasan Kıraç’ın “Birleşen Gönüller” ve Derviş Zaim’in “Balık” isimli filmleri 10 Eylül’de Kazan seyircisi ile buluştu.

— Azerbaycan’da Seçimler 1 Kasım’da Yapılacak

Azerbaycan 1 Kasım 2015’te milletvekili seçimi için sandık başına gidiyor. Konuya ilişkin kararname Cumhurbaşkanı Aliyev tarafından imzalandı. Bağımsızlığın ardından ilk kez 1990 yılında genel seçimlerin yapıldığı ülkede, vatandaşlar 5. kez sandık başına gidecek. 2010 yılında yapılan bir önceki seçimde, Aliyev’in başkanı bulunduğu Yeni Azerbaycan Partisi, 125 sandalyeden 72’sini kazanarak mecliste en fazla milletvekiline sahip parti olmuştu.

— Türkiye-Azerbaycan-Türkmenistan Üçlü Toplantısı Yapıldı

Türkiye, Azerbaycan, Türkmenistan Dışişleri Bakanları Antalya’da bir araya geldi. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar Memmedyarov ve Türkmenistan Dışişleri Bakanı Meredov ile baş başa görüşmeler gerçekleştirdi. Görüşmelerde ikili ilişkiler ve bölgesel gelişmeler ele alındı. Türkiye-Azerbaycan-Türkmenistan Üçlü Toplantısı sonrasında ortak bir basın toplantısı düzenlendi. Toplantıda üç ülkenin Cumhurbaşkanı düzeyinde bir zirvede bir araya gelmesine ilişkin çalışmaların sürdürüldüğü, görüşmelerin devam etmesine önem verildiği kaydedildi.

— Türkmen Lider Berdimuhammedov Afganistan’da

Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbanguli Berdimuhamedov resmi bir ziyaret kapsamında gittiği Afganistan’da Cumhurbaşkanı Muhammed Eşref Gani ile görüştü. Görüşmede Türkmen-Afgan işbirliği konularının geniş bir yelpazede ele alındığı, daha önce iki komşu ülke arasında imzalanan anlaşmaların uygulanması üzerinde durulduğu bildirildi. Eşref Gani ve Berdimuhammedov ikili düzeyde ve uluslararası kuruluşlar çerçevesinde son derece başarılı işbirliği içinde olduklarını, özellikle enerji ve ulaştırma sektörlerinde önemli mesafeler kat ettiklerini açıkladı. Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan gaz boru hattı projesinin hayata geçirilmesi, Türkmenistan-Afganistan-Tacikistan demiryolu inşaatı ve elektrik sektöründeki işbirliği Türkmen-Afgan ortaklığının öncelikleri arasında yer alıyor.

— Rus Lider Putin Pekin’de

Çin’in İkinci Dünya Savaşı sonunda Japon güçlerine karşı elde ettiği zaferin 70. yıldönümü nedeniyle Pekin’e giden Rus Lider Vladimir Putin, ilk olarak Çin Başbakanı Li Kıçiang ile bir araya geldi. Ülkesinin Çin’le olan ilişkilerinin dış sorunlara rağmen geliştiğini ifade eden Putin, ”İkili ilişkilerimiz hem Çin hem de Rusya halkına yarar getiriyor” dedi. Öte yandan Li Keçiang da Rusya’yı Çin’in ‘stratejik ortağı’ olarak tamamladı. Rusya ve Çin’in İkinci Dünya Savaşı’nın sonuçlarını ‘birlikte savunduğunu’ belirten Li, “Bu savaşın sonuçlarının çarpıtılmasına ya da yeniden yazılmasına karşıyız” ifadelerini kullandı. Kremlin kaynaklarına göre bu ziyaret sırasında iki ülke arasında 30 kadar anlaşma imzalanacak ve 2014 yılında 88,4 milyar dolara ulaşan ticaret hacminin 2020’de 200 milyar dolara ulaşması hedeflenecek.

— Çin’le Kazakistan 20 Milyar Dolarlık Anlaşma Yaptı

Çin’in Zafer Bayramı kutlamalarına katılan bir diğer ülke ise Kazakistan. 2-3 Eylül’de düzenlenen kutlamalara katılmak için Pekin’de bulunan Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile görüşmesinden önemli anlaşmalar çıktı. Kültür, altyapı, inşaat, madencilik ve finans alanlarındaki bu anlaşmaların toplam değeri; 23 milyar dolar. Nursultan Nazarbayev, Çin ziyareti sırasında ülkenin önde gelen kredi ve yatırım şirket temsilcileri ile görüşmeler yaptı. Nazarbayev, 45 projenin hayata geçirilmesi konusunda anlaşmaya vardıklarını ve imzalanan 25 projenin maliyetinin 23 milyar dolar olduğunu açıkladı. İmzalanan projelerden biri de otomotiv alanında. Anlaşmaya göre Çin’in en büyük beş otomobil fabrikasından biri bundan böyle Kazakistan’da elektrikli ve hibrit otomobil üretimi yapabilecek. Kazakistan’ın en büyük ticaret ortağı olan Çin, Kazakistan’ın petrol ve maden ihracatında en önemli pazar payına sahip durumda.

— Özbekistan Ve Kırgızistan’da Bağımsızlık Kutlamaları

Özbekistan ve Kırgızistan bağımsızlıklarının 24’üncü yılını kutluyor. İki ülkenin başkentleri coşkulu kutlamaların merkezi oldu. Özbekistan’ın Başkenti Taşkent’te gerçekleştirilen programa Cumhurbaşkanı İslam Kerimov katılırken, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev de Bişkek’te gerçekleştirilen programda hazır bulundu. Kutlama törenlerine Cumhurbaşkanlarının yanısıra, bakanlar, milletvekilleri, ülkelerde görev yapan yabancı misyon şefleri ve seçkin bir davetli kitlesi katıldı. Kutlamalar her iki ülkedeki renkli görüntülere sahne oldu.

Öte yandan Kazakistan’da da Anayasa Günü çeşitli etkinliklerle kutlandı. Bu çerçevede başkent Astana’da ‘Anayasa: Birlik, İstikrar, Kalkınma’ konulu uluslararası bir konferans düzenlendi. Konferansın açılış konuşmasını Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev yaptı. Anayasa Günü dolaysıyla ülkede 3 günlük resmi tatil ilan edildi.