Türk Dünyasında Ayın Gündemi (Temmuz 2016)

— 15 Temmuz Darbe Girişimi Türk ve İslam Dünyasında Lanetlendi

Dünyanın dört bir yanında yaşayan Türkler ve Müslümanlar 15 Temmuz’da yaşanan darbe girişimine sessiz kalmadı. Türkiye’nin Brüksel Büyükelçiliği önünde toplanan bir grup, darbe girişimine karşı gösteri düzenledi. Gazze’de yaşayan yüzlerce Filistinli de darbe girişimine tepki gösterdi. Filistin ve Türk bayrakları taşıyan gruplar, sabah namazından sonra pek çok camiden harekete geçti. İsviçre, Fransa, Bosna Hersek, Azerbaycan, Macaristan, Avusturya, Kanada, Amerika Birleşik Devletleri ve Katar’da ve daha pek çok ülkede de benzer gösteriler düzenlendi.

Öte yandan darbe girişimi çeşitli ülkelerin devlet başkanları ve kurumlarınca da kınandı. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamayla darbeyi kınadı. Darbe girişimini sert şekilde kınayan Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev de Türk vatandaşlarının demokratik yolla seçtiği iktidarı sonuna kadar desteklediklerini ifade etti. Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Konseyi Başkanı Bakir İzetbegovic, darbe girişimini “hain bir plan” şeklinde nitelendirdi. İzetbegovic, “Kimin güvenilmez olduğu ortaya çıkmıştır” derken, Arnavutluk Başbakanı Edi Rama da yaptığı açıklamada, “Türkiye’nin böylesine zor geçen bir geceden başarıyla çıkmış olmasından mutluyum” ifadelerini kullandı. Kosova Cumhurbaşkanı Haşim Thaçi, sosyal medya üzerinden, “Türkiye’nin istikrarı bölge istikrarının anahtarıdır. Türkiye’nin seçilmiş hükümeti, hukuku ve düzenini destekliyoruz” açıklamasını yaptı. Makedonya Cumhurbaşkanı Gyorge İvanov da durumun sakinleşmesinden mutluluk duyduğunu belirtti. Karadağ İslam Birliği Başkanı Rifat Fejzic, imamlara çağrıda bulunarak, Karadağ’daki camilerdeki bütün imamları şükür duası etmek ve şükür namazı kıldırmaya çağırdı. Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Türk halkının tüm zorlukların üstesinden geleceğinden ve demokrasiye sahip çıkarak istikrarlı gelişimini sürdüreceğinden şüphelerinin bulunmadığını bildirdi. Romanya Başbakanı Dacian Cioloş, Facebook hesabından yaptığı açıklamada, “Türkiye için tek yol anayasal düzen ve hukuk devletine dönüştür” ifadesini kullanırken Suudi Arabistan Dışişleri Bakanlığı, FETÖ’nün darbe girişiminin püskürtülmesini memnuniyetle karşıladıklarını bildirdi. Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhammedov da açıklamasıyla, Türk halkına ve Türkiye’ye desteklerini ifade etti. Dünya Müslüman Alimler Birliği Genel Sekreteri Ali Karadaği, “Darbe girişimi, İslam hukukuna göre haram ve büyük günahlardan biridir” açıklamasıyla darbeyi kınadı.

— Türkmenistan ve Azerbaycan’da Anayasa Değişikliği

14 Eylül’de Aşkabat’ta toplanacak 600 kişiden oluşan ‘Aksakallar Konseyi’nin gündeminde ülkenin yeni anayasası var.  Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov Konseyin toplanması ve gündemini oluşturan konular hakkında bir kararname yayınladı. Yeni Anayasada Cumhurbaşkanının görev süresi 5 yıldan 7 yıla çıkartılıyor ve bu görev için yaş sınırlaması kaldırılıyor. Daha önce Cumhurbaşkanlığı için yaş sınırlaması 70 yaş idi. Diğer taraftan, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in de kendi görev süresini 7 yıla çıkaran Anayasa değişikliği taslağını Anayasa Mahkemesi’ne gönderdiği bildirildi.
— Tacikistan’da Rusya’nın Ünlü Gazetesinin Yayını Durduruldu
Tacikistan’da 10 yıldır yayınlanan Rusya’nın ünlü “Komsomolskaya Pravda” gazetesinin yayını durduruldu. “Interfax” ajansına göre olayın nedeni, gazetenin Rus muhabiri Sergey Ponomarev’in yazısında Tacikistan nüfusun neredeyse yarısının Rusya’da çalıştığı ve Dünya Bankası verilerine göre, ülkenin GSYİH’nın neredeyse % 50’sini Tacik göçmen işçilerin ülkelerine gönderdiği dövizlerden oluştuğunu belirten haberi. Haber, Duşanbe yönetiminde tepkilere neden olmuş, sert açıklamalar gelmişti.

— Almanya Başbakanı Angela Merkel Kırgızistan’ı Ziyaret Etti
Almanya Başbakanı Angela Merkel, resmi temaslarda bulunmak üzere gittiği Kırgızistan’da Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev ile bir araya geldi. Merkel ve Atambayev ortak basın toplantısı düzenledi. “Demokratik yolu seçtiniz. Bu, bölgede her zaman kolay değil. Ülkeniz küçük ama çok güzel. İşbirliğine her zaman hazırız” diyen Merkel görüşmede ikili ilişkileri ilgilendiren konuların yanı sıra Ukrayna’nın doğusundaki çatışmaların ve Kırım’ın ilhakının ele alındığını, bu meselelerin diplomatik yollarla çözümü konusunda hemfikir olduklarını söyledi. Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev de Merkel’in ziyaretiyle ilgili “Kırgızistan’ın bağımsızlığının 25’inci yıl dönümüne denk gelen bu ziyaret, Almanya Başbakanı sıfatında bir ilk. Ziyaretinize büyük önem veriyoruz. Sizi çok bekledik. Bugün sevinçliyiz.” diye konuştu.

— Putin-Erdoğan Görüşmesi 9 Ağustos’ta St. Petersburg’ta Yapılacak
Rusya’nın başkenti Moskova’da konuşan Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in 9 Ağustos’ta Rusya’nın St. Petersburg şehrinde bir araya geleceğini açıkladı. Türkiye, 24 Kasım’da hava sahasını “5 dakika içinde 10 kez uyarılmasına rağmen” ihlâl eden Rus savaş uçağını, Suriye sınırında düşürmüştü. Bu durum Ankara ve Moskova arasında krize neden olmuştu. Moskova yönetimi uçağın Suriye üzerinde düşürüldüğünü ve Türkiye’ye hiçbir tehdit teşkil etmediğini söylerken, Amerika Birleşik Devletleri ve sivil gözlemciler Rus uçağının Türk hava sahasını ihlâl ettiğini doğrulamıştı. Yaşanan krizin ardından Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, 24 Kasım’dan bu yana gerilen ilişkilerin düzelmesi amacıyla Rusya Devlet Başkanı Putin’e bir mektup göndermiş iki ülke arasında olumlu bir hava oluşmuştu.

— Azerbaycan’da Zaman, ANS TV ve Kafkas Üniversitesi Kapandı

Azerbaycan’da, Fetullahçı Terör Örgütü/Paralel Devlet Yapılanmasına bağlı Kafkas Üniversitesi kapandı. FETÖ/PDY’ye bağlı üniversitenin kapanmasına ilişkin evrakların bakanlığa ulaşmasının ardından öğrencilerin başka eğitim kurumlarına yerleştirilmesine yönelik çalışma grubu oluşturacak. Öte yandan Fethullah Gülen ile Amerika Birleşik Devletleri’nde yaptığı röportajı yayınlayacağını duyuran ANS kanalının yayınları da Azerbaycan İletişim ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığı tarafından alınan bir kararla durduruldu. Bu ülkede yayın yapan Zaman-Azerbaycan gazetesi ile zaman.az internet sitesi paralel yapıya ait olduğu iddiasıyla kapandı. Gazete, Azerbaycan’da, 24 Mayıs 1991’den bu yana yayınlanıyordu. Azerbaycan Basın Konseyi, ülke medyasına, Türkiye’deki gelişmelere hassas yaklaşma çağrısında bulundu.

— Ekonomi Bakanı Zeybekçi ve Maliye Bakanı Şimşek Rusya’da Temaslarda Bulundu

Türkiye, Moskova’ya ekonomi çıkarması yaptı. Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek ve Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci Moskova’da çeşitli temaslarda bulundu. Zeybekçi jet krizinden sonra dondurulduğu açıklanan Türk Akımı projesi için, “Türk Akımı projesinin devam etmesi için siyasi bir karar alındı” derken nükleer santral projesinin ilerlemesi yönünde de karşılıklı niyet belirtildi. 9 Ağustos’taki Erdoğan-Putin zirvesine kadar mevcut sorunları çözmek için çaba sarf edeceklerini belirten Zeybekçi, çözümsüz kalan konuların Türkiye ve Rusya liderleri tarafından konuşulacağını belirtti. Ekonomi Bakanı Türkiye ve Rusya hükümetlerinin gelecek ekim ayında ortak bir komisyon toplayacaklarını bildirdi.

— İstanbul, UNESCO Dünya Miras Komitesi`ni Ağırladı

UNESCO Dünya Miras Komitesi`nin 40. oturumu, İstanbul Kongre Merkezi`nde yapıldı. Toplantıda dünya genelinde listeye kayıtlı 1031 alandan 156`sının koruma durumu raporları incelenip, tehlike altında bulunan alanların mevcut durumları ele alındı. Ayrıca, Türkiye`den 10 yeni alanın kaydedileceği “Geçici Liste” gözden geçirildi. Türkiye`nin, yaşanan terör olaylarına rağmen komitenin 40. oturumuna ev sahipliği yapıyor olması son derece önemli görüldü. Öte yandan TÜRKSOY Üyesi Ülkeler UNESCO Millî Komisyonları ve Komiteleri 6. Toplantısı da İstanbul’da gerçekleştirildi. Türkiye UNESCO Millî Komisyonunun ev sahipliğinde gerçekleşen toplantıya Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanı Sayın Prof. Dr. Nabi Avcı, TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Başkanı Öcal Oğuz, TÜRKSOY üyesi ülkeler UNESCO Millî Komisyon ve Komitelerinin temsilcileri katıldı. Türk Dünyası bu yıl “nevruz”, “aşıklık” gibi somut olmayan kültürel miras öğeleri ortak dosya olarak UNESCO’ya sundu.

— Hazar Beşlisi, Astana’da Hazar’ın Statüsünü Belirlemek İçin Toplandı
Rusya, Azerbaycan, İran, Kazakistan ve Türkmenistan dışişleri bakanları, Hazar Denizi’nin hukuki statüsünü belirlemek için Astana’da bir araya geldi. Sovyetler Birliği’nin dağılması sonucunda Hazar Denizi’ne kıyısı olan ülke sayısı, ikiden beşe yükseldi. Ülke sayısının artması, Hazar’ın statüsüyle ilgili tartışmaları da beraberinde getirdi. “Hazar Beşlisi” olarak da adlandırılan Rusya, Azerbaycan, İran, Kazakistan ve Türkmenistan arasında devam eden müzakerelerde, Hazar’da kara sularının belirlenmesi hedefleniyor. Uzun zamandır farklı düzeylerde devam eden müzakereler sonunda tarafların, Hazar’ın ekonomik ve ticari alanları da kapsayan yasal statüsünü belirleyecek anlaşmaya imza atması amaçlanıyor. Ancak ülkelerin askeri ve jeopolitik çıkarlarının yanı sıra Hazar’da bulunan zengin petrol ve doğal gaz kaynaklarından daha fazla pay almak istemeleri nedeniyle bugüne kadar nihai bir anlaşmaya varılamadı. Taraflar, Hazar’daki ekolojik ortamın korunması, kullanılması ve olağanüstü hallerde işbirliği yapılması yönünde mutabakat sağladı. Ancak Hazar’ın “göl olarak mı yoksa deniz olarak mı” kabul edileceği, dibinde ve yüzeyinde sınırların nasıl belirleneceği, petrol ve doğal gaz yataklarının kime ait olacağı, deniz dibinden boru hatlarının nasıl döşeneceği gibi konular belirsizliğini koruyor.
— İran ve Bulgaristan’dan Yatırım Atağı
Bulgaristan Başbakanı Boyko Borisov, Tahran’ı ziyaret etti. Ziyaret sırasında İran Birinci Başkan Yardımcısı İshak Cihangiri, Tahran ve Sofya arasında özellikle siyaset ve ekonomide ikili ilişkileri geliştirmek için kararlı olduklarını vurguladı. Cihangiri, Bulgaristan Başbakanı Borisov ile görüşmelerini “olumlu ve yapıcı” olarak nitelendirdi. “Müzakereler sırasında, petrol, gaz, ulaşım, endüstri ve tarım da dahil olmak üzere işbirliğinin çeşitli alanları ele alınırken, iki ülke arasında üç alanda mutabakat zabıtları imzalandı.

— Srebrenitsa Soykırımında Hayatını Kaybeden 127 Kurban Toprağa Verildi
Avrupa’da, İkinci Dünya Savaşı’nın ardından yaşanan en büyük insanlık trajedisi olarak kabul edilen Srebrenitsa soykırımında hayatını kaybeden 127 kurbanın cenazesi daha, kılınan namazının ardından Potoçari Anıt Mezarlığı’nda toprağa verildi. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun da katıldığı törende siyasiler, din adamları, uluslararası örgütlerin temsilcileri, diplomatlar ve on binden fazla vatandaş yer aldı. Srebrenitsa’da katledilen Boşnaklar toplu mezarlara gömülmüştü. Savaşın ardından kayıpları bulmak için başlatılan çalışmalarda, toplu mezarlarda cesetlerine ulaşılan kurbanlar, kimlik tespitinin ardından her yıl 11 Temmuz’da Potoçari Anıt Mezarlığı’nda düzenlenen törenle toprağa veriliyor. Potoçari Anıt Mezarlığı’nda defnedilen soykırım kurbanlarının sayısı bu yıl yapılan cenaze törenin ardından 6 bin 504’e yükseldi.

— Aliyev ve Lavrov Dağlık Karabağ’ı Görüştü
Dağlık Karabağ konusunu görüşmek için Azerbaycan’a giden Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından kabul edildi. Aliyev, görüşmede yaptığı konuşmada Rusya’nın Dağlık Karabağ sorunun çözüm sürecinde etkin rol oynadığını, Rusya ve Azerbaycan’ın bu sorunun kısa zamanda çözüme kavuşmasını istediğini kaydetti. Rusya ve Azerbaycan arasında yoğun bir gündem olduğunu belirten Lavrov ise, yılsonuna kadar hükümetler arası ekonomi komisyonu toplantısının, Rusya-Azerbaycan bölgesel forumunun ve iki ülkenin himayesinde, Bakü’nün ev sahipliğinde 5. Uluslararası İnsani Forumu’nun yapılacağını hatırlattı. Lavrov, “Süreç devam ediyor. Putin, Saint Petersburg görüşmesinin sonuçlarından memnun. Onun talimatıyla iki ülkeyi de ziyaret ediyorum. Görüşmemiz Dağlık Karabağ sorununun çözüm sürecinde bundan sonra atacağımız adımları daha net belirlememize katkı sağlayacak” dedi.

— Bulgaristan’da DOST Partisine Türkçe Zorluğu

Bulgaristan’da üyelerinin çoğunluğunu Türklerin oluşturduğu, kısa adı DOST olan Sorumluluk Özgürlük ve Hoşgörü İçin Demokratlar Partisi’nin resmi kayıt başvurusu Türkçe ismi nedeniyle kabul edilmedi. Mahkemenin reddetme gerekçesinde ayrıca, DOST Partisinin kurucularının çoğunluğunun Türk olduğu belirtilerek, Siyasi Partiler Yasası gereğince etnik ve dini temele dayalı parti kurma yasağı hatırlatıldı. Kararda, Sorumluluk Özgürlük ve Hoşgörü İçin Demokratlar isminin Bulgarca kısaltmasından DOST kelimesinin oluştuğu, parti kurucularının da tam bunu amaçladıkları kaydediliyor. DOST kararı bir üst mahkemeye taşıdı. Bulgaristan’da Sorumluluk Özgürlük ve Hoşgörü İçin Demokratlar (DOST) Partisi Temyiz Mahkemesi tarafından onaylandı. Temyiz Mahkemesi, Genel Başkanı Lütvi Mestan’ın kurduğu DOST partisi ile ilgili kararını nihayet açıkladı. Mahkeme, etnik temelli bir parti olduğunu iddiasıyla DOST’un tesciline onay vermeyen Sofya İl Mahkemesinin kararını bozdu. Üst mahkeme, gerekçeli kararında, DOST’un dini veya etnik temelli bir oluşum olduğunu gösteren herhangi bir kanıta rastlanmadığını belirtti.

— Kazakistan BM Güvenlik Konseyi Geçici Üyesi

2017-2018 yıllarında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda görev yapacak 5 geçici üye seçiminin seçimi tamamlandı. Gizli oyla gerçekleştirilen seçimin ilk iki turu sonunda Afrika grubundan Etiyopya, Latin Amerika ve Karayipler grubundan Bolivya, Asya-Pasifik grubundan Kazakistan, Batı Avrupa’dan da İsveç ve İtalya konseye seçildi. Birleşmiş Milletlerin temel karar alma organı olan 15 üyeli Güvenlik Konseyi’nin 10 geçici üyesinden beşi her yıl yenileniyor. Seçilen yeni üyeler 1 Ocak 2017’de Konsey’e katılacaklar.

— Arnavutluk Başbakanı Edi Rama Türkiye’yi Ziyaret Etti

Başbakan Binali Yıldırım’ın misafiri olarak resmi ziyaretlerde bulunmak amacıyla Türkiye’ye gelen Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, Çankaya Köşkü’nde törenle karşıladı. Arnavutluk Başbakanı Edi Rama ortak basın toplantısında yaptığı açıklamada “Tarihi ve kültürel açıdan ortak değerlere sahip olan Arnavutluk ve Türkiye’nin günümüze kadar gelen işbirliğinden çok büyük bir memnuniyet duyduğunu belirtti. Başbakan Edi Rama, Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından da kabul edildi. Rama, Erdoğan ile birlikte Osmangazi Köprüsü’nün açılışına da katıldı.