Türk Dünyasında Ayın Gündemi (Eylül 2016)

— Azerbaycan’da Anayasa Reformuna Onay

Azerbaycan Anayasa değişiklikleri için 26 Eylül’de sandık başına gitti. Resmi olmayan ilk sonuçlara göre, Azerbaycan’da halkın büyük çoğunluğu, anayasanın 23 maddesinde değişiklik yapılmasını ve 6 yeni maddenin eklenmesini öngören anayasa referandumunda “evet” oyu kullandı. Halkın oyuna sunulan 29 maddenin her biri için ayrı ayrı sonuçları açıklayan seçim komitesi, verilerin ortalamasına göre seçmenlerin yüzde 86,6’sının anayasa değişikliğine “evet” dediğini duyurdu. Ülkede kayıtlı 5 milyon 260 bin seçmenden 3 milyon 671 bin kişinin oy kullandığı referandumda katılım yüzde 69,7 olarak gerçekleşti. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in önerisiyle halk oylamasına sunulan anayasa değişikliği paketi ile Cumhurbaşkanının görev süresinin 5 yıldan 7 yıla çıkartılıyor. Azerbaycan’daki muhalif gruplarsa bu değişliğe karşı çıkarak, Aliyev’in ailesinin iktidardaki gücünü perçinlemek istediği eleştirilerinde bulunuyor. Yeni anayasa değişikliklerine göre Aliyev’in hazır bulunmadığı durumlarda Cumhurbaşkanı Yardımcısı görevi üstlenebilecek. Daha önceleri Aliyev meclisin onayı olmadan başbakanı atayamıyordu. Cumhurbaşkanı’nın bundan böyle meclisi dağıtma ve ülkeyi erken seçime götürme yetkisi de olacak. Referandumun resmi sonuçları 21 Ekim’de açıklanacak.

— Türk Dünyası Belgesel Film Yarışması Ödül Töreni 8 Ekim’de İstanbul’da

Türk Dünyası Belgesel Film Festivali ve Yarışması Ödül Töreni 8 Ekim 2016’da, Türk Dünyası Belediyeler Birliği (TDBB) ve Zeytinburnu Belediyesi ev sahipliğinde Zeytinburnu Kültür Sanat Merkezinde gerçekleştirilecek. Festival, 7 Türk cumhuriyeti, özerk bölgeler ve akraba topluluklar arasında düzenlendi ve etkinliğe 16 ülkeden 60 filmle başvuruldu. Ön seçici kurul bunları izleyerek sayıyı 12’ye düşürdü. Bunlardan dereceye giren ve ödüle layık görülen filmler 8 Ekim Cumartesi akşamı kamuoyuna açıklanacak ve 9 Ekim Pazar günü de düzenlenecek gösteri programı ile izleyiciye sunulacak. Ödül Törenine Türkiye’nin yanı sıra diğer Türk Cumhuriyeti ve Topluluklarından da çok sayıda sinemacının ve üst düzey yetkilinin katılması bekleniyor. Festivalle, Ortak Türk kültürel mirasının Türk dünyasına ve dünyaya tanıtabilmek amaçlanıyor.

— Ülke Dışında Yaşayan Özbeklerin Vatandaşlığı Tehlikede
Çalışmak için başka ülkelere giden Özbeklerin vatandaşlıktan çıkarılması ile ilgili yeni bir yasa yürürlüğe girdi. 24 Eylül 1992 tarihinde kabul edilen Özbekistan Cumhuriyeti vatandaşlığı yasasında yapılan yeni değişikliklerin yürürlüğe girdiği bildirildi. Yasadaki 21’nci maddede yapılan değişiklikte, ‘Kişilerin başka bir devlet vatandaşlığına geçtiğinde Özbekistan vatandaşlığını kaybedeceği’ bildiriliyor. Bağımsızlıktan sonra Kerimov rejiminin siyasi baskıları sonucu milyonlarca Özbek başka devletlere göç etmiş, önceki yıllarda sadece Rusya’da 3,5 milyon göçmenin bulunduğu bildirilmişti. Yeni yasaya göre yüz binlerce Özbek vatandaşlık hakkından mahrum bırakılacak. Bununla beraber bu insanların vatanlarındaki mal varlıklarının ne olacağı konusu da henüz netleşmedi.

— Kültür Bakanı Nabi Avcı Azerbaycan’a Gitti
Kültür ve Turizm Bakanı Nabi Avcı temaslarda bulunmak ve Dünya Turizm Günü etkinliklerine katılmak üzere Azerbaycan’ın başkenti Bakü’ye gitti. Bakan Avcı, Azerbaycan Kültür ve Turizm Bakanı Ebülfes Garayev ile Dünya Turizm Günü dolayısıyla gerçekleştirilen Çok Kültürlü Toplum ve Turizm konulu yuvarlak masa toplantısına katıldı. Toplantının açılış konuşmasında iki bakan da çok kültürlülüğün değerli bir zenginlik olduğuna işaret etti. Avcı, konuşmasında, “Çok kültürlülük, bütün kültürleri, saygı duygusu içinde hepimizin ufkunu genişleten bir zenginlik duygusuna çevirmenin adıdır.” derken Azeri mevkidaşı Garayev de açılış konuşmasında, milletlerin çok kültürlülükle zenginleştiğini vurgulayarak, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in kararıyla 2016 yılının Azerbaycan’da çok kültürlülük yılı ilan edildiğini hatırlattı. Bu yıl özellikle Batı’da islamofobinin ve Türk düşmanlığının bilinçli şekilde körüklendiğini dile getiren Bakan Avcı, Türkiye’nin dünyanın 6. büyük turizm destinasyonu olduğunu, tüm engellemelere rağmen özellikle turizm çevrelerinin Türkiye’yi güvenli ve cazip turizm merkezi olarak nitelediğini belirtti.

— Türkmenistan, Paris İklim Anlaşmasına Taraf Oldu
Dünyada iklim değişikliğini önlemek için hazırlanan Paris Anlaşması’na Türkmenistan da katıldı. Orta Asya bölgesinde ve küresel bazda iklim değişikliğine karşı etkin mücadele veren Türkmenistan, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 71. olağan toplantısında Paris İklim Anlaşmasını imzaladı. Paris İklim Anlaşması uyarınca küresel ortalama sıcaklık artış limitinin 1,5 ile 2 derece arasında sınırlandırılması ve uzun vadede çevreyi kirleten fosil yakıtlardan uzaklaşılması öngörülüyor.

— Yunanistan, Batı Trakya’da 9 Türk Okulunu Daha Kapattı
Yunanistan’da, yaklaşık üç aylık yaz tatilinin ardından ilk ve ortaokullarda toplam bir milyon 100 bin öğrenci ders başı yaptı. Ancak, Batı Trakya’da yeni öğretim yılı buruk başladı. İskeçe ve Gümülcine’de iki lisede bu yıl Yunanistan Eğitim Bakanlığı’nın kararıyla Türkçe ders saatleri azaltıldı. Ayrıca 2010’da başlatılan uygulama çerçevesinde öğrenci sayısının yetersiz olması gerekçesiyle dokuz okul daha kapatıldı. Okulların kapatılması Türklerin tepkisine neden oldu. Bölgedeki Türkler, hükümetin azınlıklara yönelik eğitim konusundaki kararlarında Türk azınlığın görüşünü dikkate almadığını belirtirken Batı Trakya’da bulunan Türk okullarının bina, kitap, öğretmen gibi çok sayıda sorunu bulunduğunu da dile getiriyor.

— Rusya Seçimlerinde Sandıktan ‘Putin’in Desteklediği Parti Çıktı’

Rusya’da parlamentonun alt kanadı Duma seçimlerinde Başbakan Dmitri Medvedev’in genel başkanı olduğu, “Putin’in Partisi” olarak da nitelendirilen Birleşik Rusya yüzde 54,28 oy aldı. Komünist Parti yüzde 13,45, Liberal Demokrat Parti yüzde 13,24 ve Adaletli Rusya yüzde 16,7 oranlarında oy toplarken diğer partiler yüzde 5’lik seçim barajını geçemedi. Oy kullanma oranı ise, yaklaşık yüzde 48 ile Duma seçimleri tarihindeki en düşük seviyede kaldı. Özellikle Moskova ve St. Petersburg gibi büyük şehirlerde halk seçimlere düşük katılım gösterdi. Bu arada Rusya’nın 2014’te ilhak ettiği Kırım’da da ilk kez seçimler düzenlendi. Kırım Tatar Milli Meclisi Başkanı Refat Çubarov, Kırım Tatar halkının Duma seçimlerini sandık başına gitmeyerek boykot ettiğini bildirdi. Çubarov, nüfusunun yüzde 90’ını Kırım Tatarlarının oluşturduğu Fontana bölgesinde seçimlere katılımın yüzde 9’da kaldığını dile getirdi.

— Özbekistan Devlet Başkanlığı Seçimi 4 Aralık’ta Yapılacak
Özbekistan’da İslam Kerimov’un vefatından sonra yapılacak Cumhurbaşkanı erken seçimi için tüm siyasi partiler cumhurbaşkanı adayını belirledi. Cumhurbaşkanı adaylarının sadece siyasi partiler tarafından gösterildiği Özbekistan’da, Kerimov’un vefatının ardından 4 Aralık’ta yapılacak cumhurbaşkanı erken seçimi için Milli Şahlanış Demokrat Partisi lideri Sarvar Atamuradov, “Adalat” Sosyal Demokrat Partisi lideri Nariman Umarov, Halk Demokrat Partisi lideri Hotamjon Ketmonov aday olarak gösterildi. Özbekistan’ın geçici Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev, Liberal Demokrat Partisinin siyasi kurul toplantısında cumhurbaşkanı adayı olarak açıklandı. Yaklaşık 32 milyon nüfuslu Özbekistan’da yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimlerinde 21,5 milyon seçmenin oy kullanması bekleniyor.

— BDT Zirvesi Bişkek’te Toplandı
Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) Devlet Başkanları Zirvesi Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’te toplandı. Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev’in başkanlığında yapılan zirveye Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko, Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, Moldova Başbakanı Paul Philip, Türkmenistan Bakanlar Kurulu Başkanı Biyaşimmurad Hojamamedov, Özbekistan Dışişleri Bakanı Abdulaziz Kamilov katıldı. Zirvede 16 gündem maddesi ele alındı. Bağımsız Devletler Topluluğu Devlet Başkanları Bildirisi, Uluslararası terörizmle mücadele daha fazla otaklığı öngören bildirge, 2020 nüfus sayımı, 2017-2019 yılları terörle mücadele programı, 2016-2020 bilgi teknolojilerinin suçla mücadelede kullanımı, 2017 yılında Azerbaycan’ın Gence şehrinin Bağımsız Devletler Topluluğu kültür başkenti ilan edilmesinin de aralarında olduğu 14 belgeye imza atıldı. Gürcistan, Rusya ile yaşadığı krizden sonra 2009 yılında örgütten ayrılmış; Ukrayna ise Rusya’nın Kırım’ı ilhakından sonra zirvelere cumhurbaşkanı düzeyinde katılmama kararı almıştı.

— Özbekistan Cumhurbaşkanı Kerimov defnedildi
Beyin kanaması nedeniyle vefat eden Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov, memleketi Semerkant’ta toprağa verildi. Anne babasının da mezarının bulunduğu Şahi Zinde Mezarlığında defnedilen Kerimov’u binlerce kişi son yolculuğuna uğurladı. Defin töreninin ardından, Semerkant’taki Cumhurbaşkanlığı Rezidansında da bir merasim düzenlendi. Törene katılan yabancı ülkelerin devlet başkanları, başbakan ve üst düzey yöneticileri, Kerimov’un ailesi ve hükümet yetkililerine taziyelerini iletti. Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhammedov ve Rusya Başbakanı Dimitri Medvedev törende birer konuşma yaparak, Kerimov’un ailesine ve Özbekistan halkına başsağlığı diledi. Cenaze töreninde Türkiye’yi Başbakan Yardımcısı Tuğrul Türkeş temsil etti.

— Türkiye ile Çin Arasında Üç Anlaşma İmzalandı
Türkiye ile Çin arasında enerji, nükleer güvenlik ve bitki sağlığı gereklilikleri alanlarında 3 ayrı anlaşmanın imzalandığı bildirildi. Anlaşmalar Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı Şi Cinping’in nezaretinde imzalandı. G20 Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesine katılmak için Çin’in Hangzhou kentine gelen Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, baş başa görüşmelerinin ardından heyetler arası görüşmelere başkanlık etti.

— Ulaştırma Bakanı Ahmet Arslan Türkmenistan’ı Ziyaret Etti
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Ahmet Arslan, Pekin’den Londra’ya kesintisiz ulaşım koridoru oluşturmak için Türkmenistan Oto Taşımacılığı Bakanı Maksat Aydogduyev ve Azerbaycan Ulaştırma Bakan Yardımcısı Arif Askerov ile Aşkabat Bildirisi’ni imzaladıklarını söyledi. Arslan, görüşmede iki ülkenin coğrafi konumu itibarıyla ulaştırma alanındaki işbirliği alanlarının değerlendirildiğini belirtti. Arslan, “Türkmenistan’da imzaladığımız Aşkabat Bildirisi ile hedeflerimize bir adım daha yaklaşmış olduk” dedi.

— Bosna Hersek’te Tartışmalı Referandum
Sırpların, 25 Eylül’de, 9 Ocak’ın “Sırp Cumhuriyeti Günü” kabul edilmesi için entite düzeyinde referanduma gidilmesi kararına Barış Uygulama Konseyi tepki gösterdi. Konsey, “Bosna Hersek Anayasasına destek ve saygı” çağrısında bulundu. Ülke anayasasının tüm entiteleri kapsadığı anımsatılan açıklamada, “Bosna Sırp Cumhuriyeti yönetimine referandum yapmamaları çağrısında bulunuyoruz. Her ne kadar entiteler, kendi sınırları içerisinde kutlanacak günlere karar verebilme yetkisine sahipse de Bosna Hersek’in barış antlaşması ve anayasasına saygı duymaları gerekir” ifadesi kullanıldı. Açıklamada, Rusya’nın ilgili açıklamaya dahil olmadığı belirtilerek, Bosna Hersek Anayasası hükümlerine saygı duyulması gerektiğinin altı çizildi. Sırbistan Cumhurbaşkanı Tomislav Nikolic’in Barış Uygulama Konseyi’nin yazılı açıklaması üzerine Başbakan Aleksandar Vucic’i olağanüstü toplantıya çağırdığı bildirildi. Sırp Cumhuriyeti’nin kurulmasına ilişkin bildiri 9 Ocak 1992 tarihinde kabul edilmişti. 9 Ocak, bu nedenle bu entite içerisinde “Sırp Cumhuriyeti Günü” olarak kutlanıyor. Anayasa Mahkemesi, geçen yıl kasım ayında aldığı kararla, Sırp Cumhuriyeti’ndeki Milli ve Dini Bayramlara İlişkin Kanunun Sırp Cumhuriyeti Günü’ne dair maddesinin “anayasaya aykırı” olduğunu bildirmişti. Mahkeme, gerekçeli kararında 1992 yılındaki bildirinin Boşnak ve Hırvat halklarının katılımı olmadan kabul edildiğini ve tek taraflı olduğunu belirtmiş, söz konusu kanunun ilgili maddesinin değiştirilmesini talep etmişti. Anayasa Mahkemesinin kararını kabul etmeyerek 9 Ocak’ı kutlamaya devam edeceklerini açıklayan Sırplar, son olarak Sırp nüfusun yoğun olduğu entite sınırları içerisinde referanduma gidilmesini kararlaştırmıştı. Boşnak siyasiler, referandum kararının anayasaya aykırı olduğunu ve iptal edilmesi gerektiğini savunurken, ülkedeki iki etniteden biri olan Sırp Cumhuriyeti Başkanı Dodik ise referandumun yasalara uygun olduğunu öne sürmeye devam ediyor. Referandum sonrası, Bosna Hersek Savcılığı, ülkedeki iki entiteden biri olan Sırp Cumhuriyeti (RS) Başkanı Milorad Dodik’i ifade vermek üzere çağırdı. Savcılıktan yapılan açıklamada, Dodik’in, Bosna Hersek Anayasa Mahkemesinin, “Sırp Cumhuriyeti Günü Referandumu” ile ilgili daha önce aldığı karara uymadığı gerekçesiyle “şüpheli” sıfatıyla çağrıldığı bildirildi.

— 12. Uluslararası Müslüman Film Festivali Kazan’da Yapıldı
12. Uluslararası Müslüman Film Festivali Rusya Federasyonu’na bağlı Tataristan Cumhuriyeti’nin başkenti Kazan’da yapıldı. Rusya Müftüler Konseyinin girişimi ve Tataristan Kültür Bakanlığının desteğiyle düzenlenen festivalin açılışı kapsamında İranlı yönetmen Mecit Mecidi’nin “Muhammed-Allah’ın Elçisi” filminin basın gösterimi yapıldı. Rusya ve dünya toplumunun, Müslümanlar ve İslam hakkında doğru bilgilendirilmesi ve objektif fikir sahibi olabilmesi amacıyla gerçekleştirilen festivalde, bu yıl 33 ülkeden 60 film yarışacak. Türkiye’yi animasyon dalında, yönetmenliğini Burak Babayiğit’in üstlendiği “Siyah”, kısa metrajlı belgesel dalında ise Orhan Dede’nin yönettiği “Lamorde” filmi temsil etti.

— İkinci Dünya Göçebe Oyunları Kırgızistan’da Yapıldı

Issık Gölü bu yıl Dünya Göçebe Oyunlarına ev sahipliği yaptı. İkinci Dünya Göçebe Oyunları bölgenin kalbinde bulunan Çolpon-Ata kentinde düzenlendi. Madalya sıralamasında ev sahibi Kırgızistan ilk sırada yer aldı. Kırgızistan’dan sonra Rusya geliyor. 3’üncülük Kazakistan’ın oldu. 40 ülkeden delegasyonun hazır bulunduğu açılış seremonisini 10 bin izleyici takip ederken, binden fazla sanatçı ve performans ustası hünerlerini sergiledi. Bu delegasyon sayısı da 2014 yılında düzenlenen ilk oyunlardaki katılımı ikiye katlamış oldu.