TÜRK DÜNYASINDA 2016 YILI GÜNDEM BAŞLIKLARI
— Kazakistan BMGK’daki Görevine Resmen Başladı
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) daimi olmayan üyeliğine seçilen Kazakistan, 1 Ocak itibariyle görevine resmen başladı. Kazakistan BMGK üyesi ilk Orta Asya ülkesi oldu. 2 yıllık görev süreleri sona eren Venezuela, Malezya, Yeni Zelanda, İspanya ve Angola, Konsey’e veda etti. Bu üyeler yerine haziranda yapılan seçimi kazanan Etiyopya, Bolivya, Kazakistan, İsveç ve İtalya BMGK’da göreve başladı. 15 üyeli Konsey’de ABD, Rusya, Fransa, Çin ve İngiltere daimi üyeler olarak yer alıyor. Geçici 10 üye ise 2 yıllığına seçiliyor ve her yıl beşi değişiyor. 2017 sonunda da Japonya, Ukrayna, Uruguay, Mısır ve Senegal’in görev süreleri sona erecek ve bu üyeler yerine yıl içinde beş yeni ülke seçilecek.
— Romanya’da Müslüman Türk Başbakan Yardımcısı Oldu
Romanya’da başbakanlığı veto edilen Müslüman Tatar Türkü Sevil Shhaideh, yeni kabinede Başbakan Yardımcısı ve Bölgesel Kalkınma Bakanı olarak görevlendirildi. Romanya Cumhurbaşkanı Klaus Iohannis, ülkede 11 Aralık’ta yapılan genel seçimin galibi Sosyal Demokrat Partinin (PSD) önerdiği Sorin Grindeanu’yu başbakan olarak görevlendirmesinin ardından kabine üyelerini kamuoyuna açıkladı. PSD’nin başbakanlığa önerdiği ilk isim olan ve Iohannis tarafından reddedilen Müslüman Tatar Türkü Sevil Shhaideh, yeni kabinede Başbakan Yardımcısı ve Bölgesel Kalkınma Bakanı olarak görevlendirildi.
— Türkmenistan’da Devlet Başkanlığına Toplam 9 Aday Var
Türkmenistan’da 12 Şubat 2017 tarihinde yapılacak Devlet Başkanlığı Seçimleri için aday belirleme takvimi sona erdi. Daha önce 3 siyasi partinin adayı ile Aşkabat şehrinden vatandaşlar grubu tarafından aday gösterilen, Türkmenistan Gıda Sanayi Birliği Başkan yardımcısı Annanepesov Maksat’ın adaylığı Türkmenistan Seçim Kurumu tarafından kabul edilmişti. Türkmenistan Seçim ve Referandum Kurumu 5 aday adayın daha adaylığını kabul etti. Buna göre, 9 kişinin Devlet Başkanlığına adaylığı kesinleşmiş oldu. Türkmenistan’da 2017 yılında düzenlenecek cumhurbaşkanlığı seçimleri ilklere imza atacak. İlk defa çok partili bir cumhurbaşkanlığı seçimi düzenlenirken, aday sayısı boyunca da bir ilk yaşanacak. 2007 seçimlerinde 6 aday yarışırken, 2012 seçimlerinde 8 aday yarıştı. Ayrıca Türkmen Lider, ilk televizyon konuşmasını gerçekleştirdi ve bundan sonraki ulusal yayınlardaki süre hakkını diğer adaylara verilmesi yönünde karar verdiğini açıkladı. Türkmenistan Merkez Seçim ve Referandum Kurulu seçimler ile ilgili doğru ve net bilgilerin alınması için bir site kurdu. www.saylav.gov.tm adlı sitede seçim ile ilgili günlük ve analiz haberler yayınlanacaktır.
— Türk Dünyasının 2017 Kültür Başkenti Türkistan Oldu
Kazakistan’ın Türkistan kenti, “2017 Türk Dünyası Kültür Başkenti” seçildi. Karar, Azerbaycan’da gerçekleştirilen TÜRKSOY 34. Dönem Daimi Konseyi toplantısında alındı. Ayrıca, Azerbaycan Kültür ve Turizm Bakanlığının teklifiyle 2017 yılının doğumunun 300. yılı münasebetiyle “Molla Panah Vagif Anma Yılı” olarak ilan edilmesi karara bağlandı.
— Orta Asya’daki Rus Nüfusunda Büyük Azalma
Rusya Federasyonu’nun, Sovyetler Birliği döneminde egemenliği altında tuttuğu Orta Asya ülkelerindeki Rus nüfusu giderek azalıyor. Yapılan son araştırmalara göre, Orta Asya ülkelerindeki Rus nüfusu büyük azalma gösterirken, bu ülkelerin başında Kazakistan yer alıyor. Kazakistan’da Rusların genel nüfusa oranı, 2010 yılı itibariyle yüzde 21’e düşmüş durumda. Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Tacikistan da Rus nüfusunun azaldığı ülkeler arasında yer alıyor.
— Özbekistan’ın Yeni Cumhurbaşkanı Mirziyoyev Oldu
Özbekistan’da yapılan cumhurbaşkanı seçimini, Liberal Demokrat Parti adayı Şavkat Mirziyoyev yüzde 88,61 oy alarak kazandı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev’i telefonla arayarak kutladı. İki lider, görüşme vesilesiyle Türkiye-Özbekistan ilişkilerini her alanda geliştirme konusundaki kararlılıklarını da teyit etti. Özbekistan, ülkeyi 27 yıl yöneten Birinci Cumhurbaşkanı İslam Kerimov’un beyin kanaması geçirerek hayatını kaybetmesinin ardından 4 Aralık’ta sandık başına gitmişti.
— Makedonya Parlamentosuna İki Türk Seçildi
Uzun süredir siyasi kriz yaşayan Makedonya’da Türk kökenli iki aday da parlamentoya girmeyi başardı. Resmi olmayan seçim sonuçları her iki bloğunda tek başına hükümet kurmak için yeterli sandalyeyi kazanamadıklarını ortaya sererken, Arnavut partileri kurulacak koalisyon için kilit konumuna geldi. 123 sandalyeli Makedonya Parlamentosuna girmeyi başaran iki Türk kökenli adayın isimleri Dr. Yusuf Hasani ve Enes İbrahim.
— Kırgızistan’da Anayasa Referandumu ve Yerel Meclis Seçimler Bir arada Yapıldı
Kırgızistan halkı, anayasa değişikliğine referandumla “evet” dedi. Öte yandan Kırgızistan’ın bağımsızlık tarihinde ilk kez referandumla yerel seçimler aynı anda organize edildi. 22 şehir ve 405 yerleşim biriminde ilçe ve köy meclis üyelerinin belirleneceği yerel seçimde, 35 siyasi partiden 7 bin 211 aday yarıştı. Anayasa değişikliği ise yüzde 79,7 oyla kabul edildi. Anayasa referandumuna, meclisteki Ata Meken Partisi ve İlerleme ve Kalkınma Partileri yanı sıra çok sayıda sivil toplum örgütü karşı çıkmıştı. Kırgızistan’daki seçim sürecini başta Türkiye olmak üzere 200 yabancı ve binlerce yerli gözlemci izledi.
— Rus Büyükelçi’ye Ankara’da Suikast Düzenlendi
Rusya’nın Ankara Büyükelçisi Karlov, Rusya Büyükelçiliği ve Çankaya Belediyesi işbirliğiyle gerçekleştirilen ‘Gezgin Gözüyle Kaliningrad’dan Kamçatka’ya Rusya” adlı konulu fotoğraf sergisinde, açılış konuşmasını yaptığı sırada, silahlı saldırıya uğradı. Saldırgan, Karlov’u yaraladıktan sonra havaya ateş açtı. Bu sırada salonda bulunan davetliler panik içerisinde kaçışmaya başlayarak salondan çıkmaya çalıştı. Ağır yaralanan Karlov saldırının ardından Güven Hastanesi’ne kaldırıldı ancak yapılan müdahalelere rağmen kurtarılamadı. Saldırgan güvenlik güçlerinin düzenlediği operasyonla etkisiz hale getirildi.
— Türkiye’den Para Transferinde Özbekistan Lider
Türkiye’den yurt dışına en çok para transferi Özbekistan’a yapıldı. Bu ülkeye gönderim tutarının ortalama 497 dolar olduğu belirlendi. Türkiye’ye para transferi gerçekleştiren ülkeler arasında ilk sırayı ise yüzde 57,7 ile Rusya aldı. Bu yıl dünyadan ülkemize transfer edilen para miktarı da 1,4 milyar dolar oldu. Gürcistan ve Kırgızistan da Türkiye’den sıklıkla para transferi yapılan diğer ülkeler arasında yerini aldı. Türkiye’den dünyaya 2014’te 815 milyon dolar, 2015’te 850 milyon dolarlık para transferi gerçekleştirildi. Dünyadan Türkiye’ye doğru gerçekleştirilen para transferi ise 2015’te 1,4 milyar dolar.
— Türkiye’ye Şanghay’da İlk Görev
Türkiye Şanghay Enerji Kulübü’nün 2017 dönem başkanlığını üstlendi. Türkiye Şanghay Enerji Kulübü’nün ana üyelerinden biri değil. Kulüpte ilk kez üyeler dışında bir ülkeye başkanlık verildi. Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ın 1996 yılında oluşturdukları yapılanma Şanghay Beşlisi olarak anılıyordu. Bu örgüt 2001’de Özbekistan’ın katılımıyla üye sayısını altıya çıkarttı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Pakistan ve Özbekistan dönüşü, Avrupa Birliği’nin Türkiye için tek seçenek olmadığını dile getirerek, Şangay 5’lisinin düşünülebileceğini söylemişti. Erdoğan “Şanghay 5’lisi içerisinde Türkiye niye olmasın?” diyerek konuyu Putin ve Nazarbaye ile görüştüğünü dile getirmişti.
— Kıbrıs’ta Müzakerelerden Sonuç Çıkmadı
Kıbrıs müzakereleri, sonuçsuz kaldı. Kıbrıs sorununa çözüm bulmak için Birleşmiş Milletler gözetiminde İsviçre’nin Mont Pelerin kasabasında yapılan müzakerelerin, Rum tarafının aşırı taleplerde bulunması ve uzlaşmaz tavırlarından dolayı sonuçsuz kaldığı belirtildi. Diplomatik kaynaklardan edinilen bilgiye göre, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı liderliğindeki Türk tarafının, müzakerelerde son ana kadar sürdürdüğü iyi niyet karşılığında beklediği adımları Rum tarafından göremediği öğrenildi. Sorunun aşılması için Rum tarafı ve Yunanistan arasında mekik diplomasisi yürüten Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Danışmanı Espen Barth Eide, her iki liderle ayrı ayrı görüştü. Ancak taraflar toprak düzenlemesi konusunda anlaşamadı.
— Ünlü Kırım Tatarı Yazar Rıza Fazıl Vefat Etti
Kur’anı Kerim’in Kırım Tatarca tercümesini hazırlayan Kırım Tatarı yazar Rıza Fazıl geçirdiği beyin kanaması sonucu hayatını kaybetti. 87 yaşında vefat eden ünlü Kırım Tatarı yazar ve şair Akmescit’in Boğurça semtinde yapılan törenle son yolculuğa uğurlandı. Törene, aralarında Kırım Tatar milli hareketi aktivistleri, sivil toplum temsilcileri, sanatçılar ve meslektaşları olmak üzere çok sayıda insan katıldı. Kırım Tatar Yazarlar Birliği Başkanlığı’nı da yürüten Rıza Fazıl’ın “Navrez”, “Qayda Birlik Anda Tirlik” ,“Analar Yaş Ekende”, “Sadıklık”,“Tuvğan Edebiyat” ve “Buyurunuz Duağa!” isimli kitapları bulunuyor.
— Türkiye ve Rusya Türk Akımı Anlaşmasını İmzaladı
Türkiye ve Rusya Türk Akımı Anlaşmasına imza koydu. İstanbul’da düzenlenen 23. Dünya Enerji Kongresi’nde birer konuşma yapan Rusya Devlet Başkanı Putin ve Cumhurbaşkanı Erdoğan, kongrenin açılış oturumunun sona ermesinin ardından Mabeyn Köşkü’nde bir araya geldi. 10 Ekim’de gerçekleştiren Putin ve Erdoğan görüşmesinin ardından ortak basın toplantısı düzenlendi. Türkiye’ye doğalgazda indirim yapılması konusunda mutabık kalındığını belirten Putin, “Erdoğan’ın Türkiye’yi enerji hub’ı haline getirme planları çerçevesinde çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Bir diğer önemli adım, Türk Akımıyla ilgili olarak da bugün atılan imza ile noktayı koyduk” dedi. Erdoğan ile askeri kurumlar ve istihbarat servisleri arasındaki işbirliğinin genişletilmesi konusunda anlaşma sağladıklarını kaydeden Putin, bölgesel konulara özellikle de Suriye’ye görüşmelerinin önemli bir bölümünü ayırdıklarını ifade etti.
— Özbekistan Cumhurbaşkanı Kerimov Vefat Etti
Beyin kanaması nedeniyle vefat eden Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov, memleketi Semerkant’ta toprağa verildi. Anne babasının da mezarının bulunduğu Şahi Zinde Mezarlığında defnedilen Kerimov’u binlerce kişi son yolculuğuna uğurladı. Defin töreninin ardından, Semerkant’taki Cumhurbaşkanlığı Rezidansında da bir merasim düzenlendi. Törene katılan yabancı ülkelerin devlet başkanları, başbakan ve üst düzey yöneticileri, Kerimov’un ailesi ve hükümet yetkililerine taziyelerini iletti. Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhammedov ve Rusya Başbakanı Dimitri Medvedev törende birer konuşma yaparak, Kerimov’un ailesine ve Özbekistan halkına başsağlığı diledi. Cenaze töreninde Türkiye’yi Başbakan Yardımcısı Tuğrul Türkeş temsil etti.
— Azerbaycan’da Anayasa Reformuna Onay
Azerbaycan Anayasa değişiklikleri için 26 Eylül’de sandık başına gitti. Azerbaycan’da halkın büyük çoğunluğu, anayasanın 23 maddesinde değişiklik yapılmasını ve 6 yeni maddenin eklenmesini öngören anayasa referandumunda “evet” oyu kullandı. Halkın oyuna sunulan 29 maddenin her biri için ayrı ayrı sonuçları açıklayan seçim komitesi, verilerin ortalamasına göre seçmenlerin yüzde 86,6’sının anayasa değişikliğine “evet” dediğini duyurdu. Ülkede kayıtlı 5 milyon 260 bin seçmenden 3 milyon 671 bin kişinin oy kullandığı referandumda katılım yüzde 69,7 olarak gerçekleşti. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in önerisiyle halk oylamasına sunulan anayasa değişikliği paketi ile Cumhurbaşkanının görev süresinin 5 yıldan 7 yıla çıkartılıyor. Azerbaycan’daki muhalif gruplarsa bu değişliğe karşı çıkarak, Aliyev’in ailesinin iktidardaki gücünü perçinlemek istediği eleştirilerinde bulunuyor. Yeni anayasa değişikliklerine göre Aliyev’in hazır bulunmadığı durumlarda Cumhurbaşkanı Yardımcısı görevi üstlenebilecek. Daha önceleri Aliyev meclisin onayı olmadan başbakanı atayamıyordu. Cumhurbaşkanı’nın bundan böyle meclisi dağıtma ve ülkeyi erken seçime götürme yetkisi de olacak.
— Kazakistan Cumhurbaşkanı Nazarbayev Türkiye’yi Ziyaret Etti
Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev resmi temaslarda bulunmak üzere 5 Ağustos cuma günü Ankara’ya geldi. Heyetler arası ve baş başa yapılan görüşmelerde ikili ve bölgesel konular ele alındı. Nazarbayev’in ziyareti, 15 Temmuz başarısız darbe girişiminden sonra Türkiye’ye resmi ziyaret yapan ilk devlet başkanı olması açısından önem taşıyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Kazakistan’daki FETÖ okulları hakkında karşılıklı anlaşma sağlandığını bildirdi. Cumhurbaşkanı Erdoğan düzenlenen ortak basın toplantısında, “FETÖ bize bu düşmanlığı yaptı. Bugün bize yarın, başkalarına aynı şeyleri yapabilirler. Kazakistan’da 33 okulları var. Listeleri ilettik. Maarif Vakfımızla Kazakistan Milli Eğitim Bakanlığı’nın çalışmasıyla bu adım atılacak” dedi. Nazarbayev ise, “Bunlar devlet kontrolünde olan okullar. Biz Türkiye’ye karşı iş yapan kimseyi desteklemeyeceğiz. Bu çıkarımıza gelmez, biz anlaştık, kontrolden geçireceğiz, ilişkisi bulunursa geri göndereceğiz ve yeni öğretmenler isteyeceğiz. Onlar arasında terörizme bulaşanlar varsa, biz Türkiye’nin bütün talebine karşılık vereceğiz. Bu konu çözülecek, hukuk dışına izin vermeyiz” açıklamasını yaptı.
— Rusya’yla Yeni Dönem: Cumhurbaşkanı Erdoğan Rusya’ya Gitti
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 15 Temmuz darbe girişiminin ardından ilk yurtdışı seyahatini 9 Ağustos’ta Rusya’ya yaptı. Erdoğan görüşmelerin ardından düzenlenen ortak basın toplantısında Rus devlet başkanından ‘değerli dostum Putin’ diye söz etti. İki ülke geçen yıl yaşanan uçak krizinde dibe vuran ilişkileri ilk etapta 24 Kasım öncesine döndürme, hatta daha ileri boyuta taşıma kararı aldı. Ankara ve Moskova 2016-2019 arasını kapsayan bir ‘orta vadeli program’ üzerinde mutabakata vardı. Bu mutabakat kapsamında ekonomi, ticaret, enerji, turizm ve beşeri alanlarda bazı kararlar alındı. Enerji konusu mutabakatın önemli başlıklarından biriydi. Cumhurbaşkanı Erdoğan ilişkilerin daha iyiye gitmesi için 12 başlık ortaya koydu. Bu başlıklar arasında vizesiz rejimin tam teşekküllü olarak tekrar yürürlüğe konulması, Akkuyu Nükleer Santrali Projesinin hızlandırılması ve charter uçuşlarının başlaması, Mavi Akım projesinin tamamlanması gibi konular da var. Toplantıda konuşan Rusya Devlet Başkanı Putin “Önceliğimiz krizden önceki döneme dönmektir. Bu çok önemli bir hedeftir” sözleriyle ülkesinin ilişkilerin daha iyiye götürülmesi konusundaki kararlılığını iletti.
— 15 Temmuz Darbe Girişimi Türk ve İslam Dünyasında Lanetlendi
Dünyanın dört bir yanında yaşayan Türkler ve Müslümanlar 15 Temmuz’da yaşanan darbe girişimine sessiz kalmadı. Türkiye’nin Brüksel Büyükelçiliği önünde toplanan bir grup, darbe girişimine karşı gösteri düzenledi. Gazze’de yaşayan yüzlerce Filistinli de darbe girişimine tepki gösterdi. Filistin ve Türk bayrakları taşıyan gruplar, sabah namazından sonra pek çok camiden harekete geçti. İsviçre, Fransa, Bosna Hersek, Azerbaycan, Macaristan, Avusturya, Kanada, Amerika Birleşik Devletleri ve Katar’da ve daha pek çok ülkede de benzer gösteriler düzenlendi.
Öte yandan darbe girişimi çeşitli ülkelerin devlet başkanları ve kurumlarınca da kınandı. Darbe girişimini sert şekilde kınayan Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev de Türk vatandaşlarının demokratik yolla seçtiği iktidarı sonuna kadar desteklediklerini ifade etti. Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Konseyi Başkanı Bakir İzetbegovic, darbe girişimini “hain bir plan” şeklinde nitelendirdi. Arnavutluk Başbakanı Edi Rama da yaptığı açıklamada, “Türkiye’nin böylesine zor geçen bir geceden başarıyla çıkmış olmasından mutluyum” ifadelerini kullandı. Kosova Cumhurbaşkanı Haşim Thaçi, sosyal medya üzerinden, “Türkiye’nin istikrarı bölge istikrarının anahtarıdır. Türkiye’nin seçilmiş hükümeti, hukuku ve düzenini destekliyoruz” açıklamasını yaptı. Makedonya Cumhurbaşkanı Gyorge İvanov da durumun sakinleşmesinden mutluluk duyduğunu belirtti. Karadağ İslam Birliği Başkanı Rifat Fejzic, imamlara çağrıda bulunarak, Karadağ’daki camilerdeki bütün imamları şükür duası etmek ve şükür namazı kıldırmaya çağırdı. Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Türk halkının tüm zorlukların üstesinden geleceğinden ve demokrasiye sahip çıkarak istikrarlı gelişimini sürdüreceğinden şüphelerinin bulunmadığını bildirdi. Romanya Başbakanı Dacian Cioloş, Facebook hesabından yaptığı açıklamada, “Türkiye için tek yol anayasal düzen ve hukuk devletine dönüştür” ifadesini kullanırken, Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhammedov da açıklamasıyla, Türk halkına ve Türkiye’ye desteklerini ifade etti.
— Azerbaycan’da Zaman, ANS TV ve Kafkas Üniversitesi Kapandı
Azerbaycan’da, Fetullahçı Terör Örgütü/Paralel Devlet Yapılanmasına bağlı Kafkas Üniversitesi kapandı. FETÖ/PDY’ye bağlı üniversitenin kapanmasına ilişkin evrakların bakanlığa ulaşmasının ardından öğrencilerin başka eğitim kurumlarına yerleştirilmesine yönelik çalışma grubu oluşturacak. Öte yandan Fethullah Gülen ile Amerika Birleşik Devletleri’nde yaptığı röportajı yayınlayacağını duyuran ANS kanalının yayınları da Azerbaycan İletişim ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığı tarafından alınan bir kararla durduruldu. Bu ülkede yayın yapan Zaman-Azerbaycan gazetesi ile zaman.az internet sitesi paralel yapıya ait olduğu iddiasıyla kapandı. Gazete, Azerbaycan’da, 24 Mayıs 1991’den bu yana yayınlanıyordu. Azerbaycan Basın Konseyi, ülke medyasına, Türkiye’deki gelişmelere hassas yaklaşma çağrısında bulundu.
— Kırımlı Tatar Sanatçı Jamala Eurovision Birincisi Oldu
Eurovision Şarkı Yarışması’nda, Kırım sürgününü konu alan “1944” adlı şarkısıyla birinciliği elde eden Kırımlı Tatar sanatçı Jamala, kazandığı zafer ile yıllarca saklanan Kırım tarihinin herkes tarafından öğrenildiğini söyledi. Ukrayna’ya dönüşünde konuşan Jamala, “Gelecek yıl yapılacak yarışmanın vatanımda, Kırım’da geçirilmesini isterdim. Şu anda Kırım işgal altında. Bir yılda işgalin kalkacağına emin değilim” diye konuştu. Jamala sözlerine şöyle devam etti: “Bu zaferi gerçekten hak ettik. Çünkü pek çok acılardan geçtik. Avrupa bu şarkı ile (Kırım’ın) ilhakı, savaşı, devrimi ve Ukrayna’daki diğer acıları yeteri kadar duydu; bana oy verdi, beni anladı ve hissetti. Çünkü bu şarkı oldukça içten ve Ukrayna yüzde yüz bunu hak etti.”
— TAP’ta Temel Atma Töreni Yapıldı
Azerbaycan doğalgazını Avrupa’ya aktaracak Trans Adriyatik Boru Hattı Projesi’nin Yunanistan bölümünün inşaatına başlandı. TANAP üzerinden Türkiye-Yunanistan sınırına ulaşacak Azerbaycan doğalgazını İtalya’ya ulaştıracak projenin Yunanistan bölümünün inşasına törenle start verildi. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak ile Azerbaycan Enerji Bakanı Natiq Aliyev’in de katıldığı Temel Atma Töreni, Yunanistan’ın Selanik şehrinde gerçekleştirildi. İnşası 3,5 yıl sürecek olan Trans Adriyatik Boru Hattı Projesi’nin denizaltı bölümü 2017-2018 kışında tamamlanacak. Gaz akışının ise en erken 2020 yılında başlaması öngörülüyor.
— Tacikistan’da Anayasa Referandumu Yapıldı
Tacikistan’da yapılan Anayasa Referandumu yüzde 94,5 “Evet” oyu ile sonuçlandı. Yüzde 92 katılımla gerçekleşen seçimlerde Cumhurbaşkanı İmamali Rahman için, “ulusun lideri” statüsünün tanıdığı hak gereği, sınırsız süreli başkanlık da dahil bir çok değişikliğin önü açılmış oldu. Yeni anayasa değişikliği ile ayrıca cumhurbaşkanı olma yaş sınırı 35’ten 30’a düşürüldü. Böylece Rahman’ın 29 yaşındaki oğlu Rustam İmamali’nin cumhurbaşkanı adayı olabilmesinin kapısı da açıldı. Anayasa değişikliğiyle ülkede milli ve dini niteliklere dayalı siyasi partilerin kurulması da yasaklanırken, siyasi partilerin yurt dışından finanse edilmesine ve yabancı ülkelerin siyasi partilerinin ülkede faaliyet yapmasına da engel olunuyor.
— Rusya, Elmas Karşılığı Özbekistan’ın Borcunu Sildi
Rusya, Özbekistan’ın eski Sovyetler Birliği’ne ait Elmas Fonundan hak talep etmesinden vazgeçmesi karşılığında, bu ülkeden alacağı olan 865 milyon dolarlık borcu sildi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, iki ülke arasında daha önce imzalanan, tarafların finansal davalardan karşılıklı vazgeçilmesini öngören anlaşmanın onaylanmasına ilişkin yasayı imzaladı. Putin’in Aralık 2014’te Taşkent’e yaptığı ziyaret sırasında imzalanan söz konusu anlaşmaya göre taraflar, eski Sovyetler Birliği dönemindeki mali operasyonlardan karşılıklı vazgeçiyor. Özbekistan, söz konusu anlaşmanın yürürlüğe girmesinin ardından, Rusya’ya sadece 25 milyon dolar borç ödeyecek.
— Rusya, Kırım Tatar Milli Meclisi’nin Faaliyetlerini Durdurdu
Rusya’nın işgal ettiği Kırım’a atadığı savcı Natalya Poklonskaya’nın açtığı davada, mahkeme sonuçlanana kadar Kırım Tatar Milli Meclisi’nin faaliyetlerini durdurma kararı çıktı. Savcı, “Böylelikle meclisin sahip olduğu haklar durduruluyor, yerel basını kullanması, toplantı düzenlemeleri ve tüm propagandaları yasaklanıyor.” dedi. Meclis’in aşırı örgüt kapsamına alınması için başvuruda bulunan Poklonskaya, 15 Şubat’ta Kırım Tatar Milli Meclisi’ni kapatmak için Kırım Yüksek Mahkemesi’ne başvurmuştu.
— Azerbaycan Şanghay İşbirliği Örgütü Diyalog Ortağı Oldu
Azerbaycan, Şanghay İşbirliği Örgütü Diyalog Ortağı statüsünü aldı. İşbirliği, terör, barışın sağlanması, güvenlik, ulaşım, uyuşturucu üretimi ve kaçakçılığıyla mücadele, siber suçlar, tarım, yatırım gibi alanlarda öngörülüyor. Rusya, Çin, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan’ın üye olduğu Şanghay İşbirliği Örgütü 1996’da kuruldu. Belarus, Moğolistan, Hindistan, İran, Pakistan ise tam üyelik süreci başlayan ülkeler arasında.
— Kazakistan’da Parlamento Seçimleri Yapıldı
20 Mart’ta sandık başına giden Kazakistan’da 107 sandalyeli Parlamento’daki tablo belli oldu. Seçim sonuçlarına göre yeni meclis Nur Otan Partisi, Demokrat Parti Ak Yol ve Komünist Parti’den oluştu. Öte yandan seçim sonuçlarına göre şekillenen parlamentoda milletvekilleri mecliste yemin ettikten sonra yeni başkanlarını da seçti. 3 parti tarafından ortak aday gösterilen Bahıtkoja Izmuhambetov oy birliği ile meclis başkanlığına seçildi. Yeni meclis başkanının seçilmesinin ardından hali hazırda görev yapan Karim Masimov hükümeti de parlamentodan güvenoyu aldı.
— Yusuf Has Hacib Yılı Açılış Töreni İstanbul’da Yapıldı
2016 yılı, Türk Dünyasında Yusuf Has Hâcib Yılı olarak ilan edildi. Türk edebiyatındaki ilk siyasetname kabul edilen “Kutadgu Bilig” Siyasetnamesini yazan, Türk İslam tarihinin büyük şairi, bilim adamı ve düşünürü Yusuf Has Hâcib doğumunun 1000. Yılında tüm Türk dünyasında yıl boyunca anılacak. Yusuf Has Hacib Yılı’nın Açılış Töreni 19 Şubat’ta İstanbul’da, Zeytinburnu Belediyesi Kazlı Çeşme Kültür Merkezinde yapıldı. Program, Türk Dünyası Belediyeler Birliği (TDBB) ev sahipliğinde Kırgız Cumhuriyeti Kültür, Bilgi ve Turizm Bakanlığı, Kırgız Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği ve TÜRKSOY işbirliğiyle gerçekleştirildi.
— 261 Bin Aile Kazakistan’a Geri Döndü
Kazakistan hükümetinin, yabancı ülkelerde yaşayan vatandaşlarına geri dönmeleri karşılığı sunduğu çeşitli imkanlar 261 bin ailenin ülkeye dönüşünü sağladı. Dönenlerin sayısı yaklaşık 1 milyona yaklaştı. Yaşanan bu tersine göç, şu anki Kazakistan toplam nüfusun yüzde 5 buçuğunu oluşturuyor. Ana vatanına dönenlerin çoğunluğunu ise Özbekistan’dan gelenler oluşturdu. Ülkelerine dönen Kazaklar arasında çalışma yaşındakilerin yüzde 55 nokta 6, çocukların yaklaşık yüzde 40 ve emeklilerin oranının ise yüzde 4 buçuk olduğu belirtildi.
— İran ve Azerbaycan Arasında 11 Anlaşma İmzalandı
Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, Tahran’a resmi bir ziyaret gerçekleştirdi. Ziyaret kapsamında iki ülke arasında 11 anlaşma imzalandı. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Azerbaycanlı mevkidaşı İlham Aliyev ile görüşmesinde, yabancı ülkelerin insan hakları gibi bahanelerle ülkelerin içişlerine müdahale etmelerinin kabul edilemez olduğunu söyledi. Ruhani, “Batının insan haklarında çifte standartlı davranışını görmekteyiz, bölge meseleleri ve onların çözümü konusunda ortak görüş ve akılcılıkla hareket etmeliyiz” dedi. Ruhani, Aliyev ile görüşmelerinde ikili ve Türkiye ile Rusya’nın da dahil olduğu çok taraflı ilişkileri ele aldıklarını kaydetti. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ise nükleer programı nedeniyle uygulanan ambargoların kaldırılması dolayısıyla İran’ı tebrik etti ve bu yaptırımlara her zaman karşı çıktıklarını hatırlattı.
— Kosova’da Haşim Taçi Cumhurbaşkanı Seçildi
Kosova Demokratik Partisi Genel Başkanı ve Dışişleri Bakanı Hasim Taçi, Kosova meclisinde yapılan oylamanın üçüncü turunda, oyçokluğuyla ülkenin yeni cumhurbaşkanı seçildi. Taçi’nin cumhurbaşkanı seçilmesine tepki gösteren muhalefet milletvekillerinin katılmadığı oylamanın üçüncü turunda 81 milletvekili oy kullandı. Cumhurbaşkanı adaylarından Taçi 71 oy alırken, aynı partiden formalite gereği aday gösterilen Rafet Rama ise hiç oy alamadı. Cumhurbaşkanı seçiminin ilk iki turunda ise üçte ikilik gerekli çoğunluk sağlanamamıştı.
— 10 Bin Türk Vatandaşı Rusya’yı Terk Etti
Rusya’nın Türk vatandaşlarına vize uygulamaya başlamasıyla yaklaşık 10 bin Türk vatandaşı bu ülkeyi terk etti. Rus Federal Göçmenlik Hizmeti verilerine dayanarak yayınlanan haberde, 2015’in Kasım ayında Rusya’da 86 bin 800 Türk vatandaşı bulunduğu hatırlatıldı. Haberde, “uçak krizi”nin ardından uygulanan vize rejimi nedeniyle bu rakamın yüzde 11 azaldığı, belirtildi. Genelkurmay Başkanlığı, 24 Kasım 2015’te Türk hava sahasını ihlal eden savaş uçağına, beş dakika içinde 10 kez ikaz etmiş ardından, müdahalede bulunulduğunu açıklamıştı. Uçak, müdahalenin ardından Suriye topraklarına düşmüştü. Olayın ardından Rusya ve Türkiye ilişkileri gerilmiş, Rusya’da bulunan Türk iş adamı ve öğrenciler çeşitli sıkıntılarla yüzleşmişti.
— Kırgızistan, Rusya ile Enerji İşbirliği Anlaşmasını Feshetti
Kırgızistan Meclisi, Rusya ile enerji alanındaki iş birliği anlaşmasını tek taraflı olarak feshetti. Başbakan Temir Sariyev kabinesi tarafından hazırlanan ve Rusya’nın mali taahhütlerini yerine getirmediği gerekçesiyle enerji alanındaki iş birliği anlaşmasının iptalini isteyen tasarı genel kurulda onaylandı. 20 Eylül 2012’de imzalanan iş birliği anlaşmasının iptalini isteyen kararın Cumhurbaşkanının onayına gönderilmesi bekleniyor. Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev, daha önce düzenlediği basın toplantısında Rusgidro şirketi tarafından 3 yıl önce temeli atılan HES inşaatına yeni bir yatırımcı bulabileceklerini söylemiş ve Rus şirketin inşaatını kaynak sıkıntısı nedeniyle dondurabileceklerine vurgu yapmıştı.
— Türkçe Macaristan’da Seçmeli Ders Oldu
Türkçe, Macaristan’daki Obuda Lisesi’nde seçmeli ders olarak öğretilmeye başladı. Macaristan Ulusal Ekonomi Bakanı Mihaly Varga, Macaristan’daki bir lisede Türkçe’nin seçmeli ders olarak okutulmasının “tarihi bir an” olduğunu söyledi. Bakan Varga, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı TİKA Başkanlığı tarafından, Macaristan’ın başkenti Budapeşte’deki Obuda Lisesi’ne hediye edilen dil laboratuvarının teslim törenine katıldı. Burada konuşan Varga, Macaristan ve Türkiye arasında siyasi ilişkilerin “mükemmel” olduğunu belirtti. Varga, Budapeşte’deki Gül Baba türbesi başta olmak üzere, Zigetvar, Eğri ve Pecs şehirlerindeki Türk dönemi tarihi eserlerin korunması konusunda da çalışmaların devam ettiğini kaydetti.
— Özbekistan Kırım’ın Rusya’ya Ait Olduğunu Kabul Etti
Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov’un veliahtlarından biri olarak görünen Başbakan Şefket Mirziyayev’in Kırım’ın Rusya’ya ait olduğunu gösteren bir belgeye imza attığı bildirdildi. Söz konusu belge 5 Ocak’ta Özbekistan Ticaret Odasına gönderilen ve Özbekistan şirketlerinin 2016 yılında yurt dışında yapılacak uluslararası fuarlarda yer alacağı listeden oluşuyor. Bu listede Özbek şirketlerinin yer alacağı 32 ülke ve şehrin adı geçiyor ve listenin Başbakan Mirziyayev tarafından onaylandığı bildiriliyor. Listede 2016 yılında şarap ürünleri sergisi yapılacak şehir olarak “Yalta. Rusya” olarak kayda geçiyor.
— Atışma Sanatı “Aytış” UNESCO Listesinde
Kırgız ve Kazaklar’ın ortak geleneği olan Atışma Sanatı Aytış, UNESCO tarafından kültürel değerler listesine kabul edildi. Kırgız ve Kazak ortak kültürel öğesi “Aytış”la birlikte Kırgızistan’ın, UNESCO’nun maddi olmayan kültürel mirasları listesindeki unsur sayısı da 5’e çıktı. Aytış sanatı, Kırgız ve Kazak halklarında ozanların, ezgili şiirsel atışmaları biçiminde kendini gösteren çok eski bir gelenek. Bu geleneksel sanat Kırgızistan’da son yıllarda özel bir önem görüyor ve Aytış Fonu’nun desteği ile yeni ozanlar yetişiyor.
— Gazprom Türkmen Gazından Vazgeçti
Rusya’nın devlet şirketi Gazprom, Türkmen doğalgazını satın almaktan vazgeçerek, Özbek gazına yöneldi. Kararın mali sorunlar sebebiyle alındığı öne sürüldü. Rus şirketi Gazprom, Türkmenistan’daki ortağı Türkmengaz şirketine resmen doğalgaz satın almayı durduracağını bildirdi. Türkmengaz şirketi basın servisi bu kararın arkasında uluslararası doğalgaz piyasasındaki değişimin yanı sıra Rus tarafının bazı ekonomik ve mali sorunları bulunduğunu açıkladı. Öte yandan, TASS haber ajansı Gazprom şirketinin 2016 yıl 1 Ocak’tan itibaren Özbekistan’dan doğalgaz alımlarını artırdığını haber verdi. Rusya 2008 yılındaki küresel krize kadar Türkmen doğalgazının ana alıcısıydı. Türkmenistan, Rusya’ya yılda yakıt yaklaşık 50 milyar metreküp gaz satıyordu. Ancak zamanla bu rakam senede 4 milyar metreküpe kadar düştü. Rusya ve Türkmenistan arasında 10 Nisan 2003 tarihinde 25 yıl gaz satın alınmasını öngören işbirliği anlaşması imzalanmıştı.
— Türkiye İslam İşbirliği Teşkilatı Dönem Başkanlığını Devraldı
Türkiye, Şubat ayında yapılan devir teslim töreni ile 57 üye ülkesi bulunan İslam İşbirliği Teşkilatı’nın dönem başkanlığını Mısır’dan devraldı. 2019 yılına kadar İslam İşbirliği Teşkilatı’nın Başkanı sıfatıyla uluslararası camiadaki gücünü daha da artıracak olan Türkiye, önceliğini ise “Gazze Ambargosu’nun kaldırılması” olarak belirledi. Türkiye, ambargonun kaldırılması için Birleşmiş Milletler ve Avrupa Konseyi nezdindeki hukuksal ve diplomatik girişimlerini artıracak. Türkiye ayrıca, Suriye’deki geçiş döneminin barışçıl bir ortamda ve demokratik bir Suriye’ye ulaşılması hedefiyle gerçekleşebilmesi için de İslam İşbirliği Teşkilatı’nın Dönem Başkanlığı’nı aktif şekilde kullanacak. Türkiye, dönem başkanlığı sırasında, yeni bir 10 yıllık Eylem Planı da oluşturarak, dünyanın dört bir yanındaki Müslümanların sorunlarına da çare arayacak.